Tarixi şəxsiyyətləri tənqid edə bilərik?

Sonxeber.az kaspi.az-a istinadən yazını təqdim edir.

Son vaxtlar tez-tez gündəmə gələn məsələlərdən biri də tarixi şəxsiyyətlərin tənqid olunması ilə bağlıdır. Kimsə bununla bağlı fikir bildirəndə, sosial şəbəkədə tənqidi xarakterli paylaşım edəndə, böyük müzakirə mövzusu olur. Reaksiyalara ümumi nəzər salanda, görürük ki, fikirlər haçalanır. Bir qisim düşünür ki, tarixdə adını qoyub gedən şəxsiyyətlərin tənqid olunması müzakirəyə qapalı məsələdir. Yəni, bu cür insanları tənqid etməyə ixtiyarımız çatmır. Bəziləri isə bunu normal hal kimi qarşılayır.

Bəs gənclərimiz bu mövzuda necə düşünür? Tarixi şəxsiyyətləri tənqid edə bilərik?

"Tarixi şəxsiyyətləri tənqid etməyə haqqımız yoxdur"

Turqut Verdiyev, tələbə

Turqut deyir ki, görkəmli şəxsiyyətləri tənqid edə bilmərik: "Fikrimcə, tarixi şəxsiyyətləri tənqid etməyə bizim haqqımız yoxdur. Hətta etsək belə, bunun bizim üçün heç bir mənası və faydası yoxdur. Tarixi şəxsiyyət dedikdə, tarixdə öz izini qoyub getməyi bacaran adamlar nəzərdə tutulur. Tarixdə qalmaq, özündən bir neçə nəsil sonra da anılmaq hər adamın görə biləcəyi bir iş deyil. Bu hər adama da qismət olmur. Əgər, o özündən illər, əsrlər sonra da insanlar tərəfindən sevilirsə, sənin o şəxsi tənqid etməyə haqqın yoxdur. Həmin adamlar haqqında yersiz tənqid və təhqir etməklə sən heç nə qazanmırsan. Əksinə, daha da çox itirirsən. Ona görə də tənqid etməzdən əvvəl kimi və hansı formada tənqid etdiyimizi bilməliyik".

Müsahibim qeyd edir ki, ümumiyyətlə, biz tənqid etməyi bacarmırıq: "Bir çox hallarda tənqid edənlər öz fikirlərini ifadə etməzdən əvvəl götür-qoy etmirlər. Mənə elə gəlir ki, kiminsə kimisə sərt formada tənqid etməyə ixtiyarı yoxdur. Çox zaman insanların kiçik bir səhvini tutaraq bununla özlərini sübut etməyə çalışırlar ki, yəni, mən nə isə səhv tapdım. Amma hər şeydən əvvəl nəzərə almaq lazımdır ki, səhvsiz insan yoxdur. Bu gün kimdəsə bəyənmədiyin bir şeyi sabah sən özün bilərəkdən və ya bilməyərəkdən edə bilərsən. Yaxşı olar ki, onun səhvindən özün üçün dərs çıxarmağı bacarasan".

"Tənqid problemə işıq salır"

Arzu Məhərrəmova, müəllimə

Arzu deyir ki, tənqidə normal yanaşır. Burada qeyri-adi heç nə yoxdur: "Məncə, kiminsə digərini tənqid etmək haqqını məhdudlaşdıran bir qanun və ya çərçivə yoxdur. İnsanların bəyənmək, dəstəkləmək haqqı olduğu kimi, tənqid etmək ixtiyarı da var. Əgər hər kəsin fəaliyyətini, yaradıcılığını olduğu kimi qəbul edib tənqidi yanaşmasaq, onda mükəmməlin nə olduğunu bilmərik, yaxşını pisdən ayırmaq çətin olar. Tənqid olmayan cəmiyyətdə boşluq özünü dərhal büruzə verər. Çünki tənqid problemin olduğunu göstərir, sanki problemə işıq salır. Biz isə həmin problemin kökündə nəyin dayandığını axtarıb tapmağa çalışırıq. Kimisə yaradıcılığına, elmi fəaliyyətinə görə yarğılamaq, həmin şəxs niyə onu elə yazıb, bunu belə edib deyə yanaşmaq olmaz. Çünki bu onun yoludur, düşüncə tərzidir və düşündüklərini qələmə alıb, bununla cəmiyyətə nə isə ötürməyə çalışıb. Lakin sən onun yaradıcılığında çatışmazlıq, qüsur görürsənsə, tənqid etmək haqqındır. Qərəzli yanaşaraq etmək olmaz".

Arzu qeyd etdi ki, tənqid zamanı bir şeydə diqqətli olmaq lazımdır: "Tənqid hədəfinin insan, onun şəxsiyyəti yox, etdiyi hər hansı bir əməl olduğunu unutmamalıyıq. İnsanlar bəzən tənqidlə təhqirin arasındakı incə sərhədləri keçir, şəxsləri aşağılamaqdan çəkinmirlər. Bu özü isə obyektiv ola biləcək tənqidin gücünü kiçildir. Ona görə də düşünürəm ki, insanlar tənqid etmək imkanından düzgün istifadə etməli, obyektiv, insanların hisslərinə toxunmadan, düzgün nəticələrə yol açan tənqid metodlarından istifadə etməlidir".

"Kimisə tənqid etmək üçün gərək özün də nə isə edəsən"

Fərqanə Babazadə, tələbə

Fərqanə də Turqutla həmfikirdir. O da fikirləşir ki, şəxsiyyətləri hər hansı bir formada tənqid və ya təhqir edə bilmərik: "Azərbaycan xalqının tarixində görkəmli tarixi şəxsiyyətlər çoxdur. Onlar öz əməlləri, gördükləri işlərlə tariximizin səhifələrinə adını yazdırıblar. Onların keçdiyi həyat yolu bizim üçün bir örnək, nümunə olmalıdır. Biz onların adına layiq ola biləcək işlər görməyə çalışmalıyıq. Tənqid etməklə biz heç nə qazana bilmərik. İlk növbədə tənqid etmək üçün gərək özün də nə isə edəsən. Özünlə hesablaşmalısan ki, mənim bu şəxsi tənqid etməyə mənəvi ixtiyarım varmı? Çünki sən rəfiqəni, yaxud dostunu tənqid etmirsən, hansısa tarixi şəxsiyyətin gördüyü işlərə ləkə yağdırırsan. Bu nə dərəcədə düzgün ola bilər ki?"

Həmsöhbətim deyir ki, şəxsiyyətləri tənqid edənlər özləri həyatda uğur qazana bilməyənlərdir: "Tənqid etmək normal bir şeydir. Çünki tənqid insanı daima irəli getməyə kökləyir. Pislərdən nəticə çıxarmaq üçün tənqid çox vacibdir. Amma burada söhbət sənin valideynlərinin, müəllimlərinin, işdə rəhbərlərinin etdiyi tənqiddən gedir. Hanısısa tarixi şəxsiyyətə qara yaxmaqla, onu təhqir etməklə sən heç bir uğur əldə edə bilməzsən. Onsuz da o etdiyini edib, öz adını yaddaşlara həkk etdirə bilib. Mənə elə gəlir ki, bu tənqidləri edən şəxslər bunu sırf hansısa məqsədlə edirlər. Bir çoxları hətta gündəmə gəlmək, özlərini davamlı gündəmdə saxlamaq üçün bu yola əl atır. Amma zaman kimin kim olduğunu onsuz da göstərir".

Telegramda izləyin

instagramda izləyin