Azərbaycanda 1 milyonçunun sərvəti neçə kasıbın sərvətinə bərabərdir? - EKSPERTDƏN AÇIQLAMA

"Əslində belə bir nəzəriyyə var ki, dünya əhalisinin 1 faizi yerdə qalan 99 faizinin varidatı qədər sərvətə sahibdir və bu, praktikada sübut olunur. Bu, dünyada varlılarla kasıblar arasında olan uçurumun nə qədər dərin olduğunun göstəricisidir". Bunu Sonxeber.az-a iqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli dünyada ən varlı 26 insanın sərvətinin 3,8 milyard insanın sərvətinə bərabər olması xəbərinə münasibət bildirərkən deyib.

Xatırladaq ki, "Oxfam" yoxsulluqla mübarizə üzrə təşkilatların beynəlxalq birliyinin hesabatına əsasən, dünyada ən varlı 26 nəfərin ümumi sərvəti 3,8 milyard insanın sərvətinə bərabərdir. Üstəlik həmin 26 nəfər ötən il öz sərvətlərini 900 milyard daha artırıb. Varlılarla kasıblar arasındakı fərqin getdikcə böyüdüyünü bildirən "Oxfam"ın direktoru Vinni Banima, bu halın həmçinin kasıbların qəzəbinə səbəb olduğunu bildirib. V. Banimanın fikrincə hökumətlər varlılardan və iş yerlərindən daha çox vergi almalıdır.

Onun sözlərinə görə, ancaq bu göstərici müxtəlif ölkələrdə fəqlidir: "Ən yaxşı göstərici Skandinaviya ölkələrindədir. Orada ən varlılarla ən kasıblar arasında sərvət baxımından fərq kifayət qədər azdır. Skandinaviya ölkələrində bu göstərici üzrə fərq təxminən 5 dəfədir. Ancaq ABŞ və Çini götürsək, fərq onlarla, hətta bəzən yüzlərlə dəfəyə çıxır".

Azərbaycanda varlılarla kasıblar arasında uçuruma gəlincə, N.Cəfərli qeyd edib ki, problem ölkədə milyonçuların rəsmi şəkildə olmamasından ibarətdir: "Bizdə başqa ölkələrdə olduğu kimi rəsmi milyonçuların siyahısı, onların rəsmi gəlir mənbələrinin həcmi bəlli deyil. Sadəcə olaraq yeganə bilinən odur ki, insanların orta gəlirliliyi nə qədərdir. Dövlət Statistika Komitəsi hər ay orta gəlirlilik bağlı müqayisəli rəqəmləri açıqlayır. Bu, rəsmi göstəricilərdə var".

Ekspert bildirir ki, hesablamalar aparmaq üçün minimum əmək haqqı, minimum təqaüd bilinir, ancaq ən çox varlı insanların nə qədər varidatı olması ilə bağlı rəsmi məlumat yoxdur: "Çox təəssüf ki, başqa ölkələrdə olduğu kimi belə hesablamalar aparmaq mümkün deyil. Lakin vizual olaraq, yəni gözümüzlə gördüyümüzdən, ətrafımızda baş verənlərdən görünən odur ki, Azərbaycanda varlılarla kasıblar arasında kifayət qədər uçurum var".

N. Cəfərli təəssüflə vurğulayıb ki, Azərbaycanda biznesin çox hissəsini məmur biznesi təşkil etdiyinə görə, insanlar özlərini biznesmenlərlə, sahibkarlarla deyil, daha çox məmurlarla müqayisə etməyi sevirlər: "İşdən çıxarılan məmurların keçmişdə göstərdiyi fəaliyyətlərlə əlaqədar mətbuat və ictimayyətə məlum olan məlumatlar da onu deməyə əsas verir ki, bizdə daha varlı kəsim orta və yüksək ranqlı məmurlardır. Onların birbaşa bizneslə əlaqələri olmamalıdır. Azərbaycanda məmurların birbaşa bizneslə məşğul olması qanunla qadağan edilib".

O əlavə edib: "Problem də ondan ibarətdir ki, bizdə milyonçuların sayı və sərvətləri ilə bağlı rəsmi reytinq yoxdur. Gürcüstan, Rusiya, hətta Ermənistanda belə reytinqlər mövcuddur, milyonçuların rəsmi siyahısı var. Bu, dünya və ölkələr üzrə də bilinir. Azərbaycanda bir nəfər də olsun, rəsmi milyonçu yoxdur. Buna görə də ölkədə onların sayı, sərvətləri, eləcə də varlılarla kasıblar arasında uçurumun dərinliyi haqqında analitik, elmi araşdırmalara əsaslanan məlumt vermək mümkün olmur".

İqtisadçı xatırladıb ki, Azərbaycanda xeyli müddətdir gəlir vergisi bəyannamələri barədə qaydalar qəbul olunub, ancaq həmin qaydalar tətbiq olunmur: "Vergilər Nazirliyi tərəfindən insanların gəlirliliyi ölçülməli, gəlir bəyannamələri əsasında varlı insanların siyahısı müəyyənləşdirilməlidir. Hətta Rusiyada bu cür həyata keçirilir. Rusiyada ayrıca biznes dairələrinin "Forbes"la bağlı birgə siyahısı tərtib edilir. Həmçinin, məmurların siyahısı hazırlanır ki, onlar nə qədər vəsait qazanırlar. Təəssüf ki, Azərbaycanda bunu rəsmi rəqəmlərlə ifadə etmək mümkün deyil, çünki rəsmi milyonçular yoxdur".

Aradakı uçurumu aradan qaldırmaq üçün varlılardan və iş yerlərindən daha çox vergi alınıb kasıblara verilməsi ilə bağlı təklifə gəlincə, o deyib ki, müxtəlif ölkələrdə fərqli yanaşmalar var: "Məsələn, Skandinaviya ölkələrində vergilər çox yüksəkdir. Lakin vergilərin müqabilində dövlətin insanlara göstərdiyi xidmətin spektri də genişdir. İnsanlar keyfiyyətli xidmət alırlar, pulsuz təhsil, tibbi xidmətlər alırlar, kommunal xidmətlər keyfiyyətli olur, nəqliyyat normal işləyir. Dövlətlər aldıqları vergi müqabilində xidmət də göstəməlidirlər. Vergilərin aşağı olduğu ölkələrdə isə biznesə imkan yaradırlar ki, qazancları da daha çox olsun. Qazancın artımı hesabına çalışdırdıqları insanların maaşını da artırsınlar, ümumilikdə insanların maddi rifahı yüksəlsin".

Ekspert diqqətə çatdırıb ki, "Oxfam"ın baxışı sol iqtisadi nəzəriyyəyə yaxındır: "Onun nəzəriyyəsi odur ki, varlılardan daha çox vergi toplanmalı, bu vergilər hesabına kasıbların maddi durumu yaxşılaşdırılmalıdır. Bəli, bu da yollardan biridir. Yeganə doğru yoldurmu? Bu barədə fərqli düşünürəm. Əslində biznesin yükü nə qədər az olsa, rəqabəqli şərait nə qədər yüksək olarsa, biznes daha çox sərbəst hərəkət edə biləcək, pul qazanacaq. Bu da orada çalışan insanların rifahı artacaq, beləliklə də xalqın rifah halı yüksələcək".

Məftun Salmanov

Telegramda izləyin

instagramda izləyin