Mərdəkanda 1 bağ evinin qiymətinə İspaniyada 3-4 villa almaq olurdu - Mənzil almaq niyə xəyala çevrilib?

"Azərbaycanda mənzillərin əlçatanlığını artırmaq üçün ən yaxşı çıxış yolu sosial mənzil layihəsinin genişləndirilməsidir. Bu baxımdan Türkiyə təcrübəsi maraqlıdır". Bunu Sonxeber.az-a iqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli deyib.

Onun sözlərinə görə, Azərbaycanda manatın devalvasiyasına qədər daşınmaz əmlakın qiyməti fantastik həddə yüksəlmişdi: "Çox qeyri-məntiqli qiymətlər formalaşmışdı. Bu da ölkədə neft gəlirlərinin yüksəlməsi, həmin gəlirlərin müxtəlif formalarda layihələr şəklində paylanılması, korrupsiya və inhisarçılıqla bağlı olub. Qiymətlər çox baha idi. Əsasən də lüks seqmentində qiymətlər devalvasiyadan əvvəl Avropanın bəzi ölkələrindən də bahalıydı. Məsələn, Mərdəkanda 1 bağ evinin qiymətinə İspaniyada 3-4 villa almaq olurdu".

Ekspert bildirib ki, devalvasiyadan sonra lüks seqmentində qiymətlər xeyli düşüb: " Məsələn, devalvasiyadan qabaq 2 milyon manata (həmin vaxt 2,4 milyon dollar) satılan evlər indi isə təqribən 400-500 min dollara təqdim edilir. Ancaq 1 otaqlı, 2 otaqlı, əsasən də şəhərin kənarındakı mənzillərə, bir sözlə ucuz mənzillərə tələbat həmişə var. Çünki Bakı fürsətlər şəhəridir. Azərbaycanda inkişaf baxımından disbalans pozulub. Bakı daha çox inkişaf etdiyinə görə insanlar fürsətləri daha çox Bakıda axtarırlar. Bakıya axın çoxdur, həmçinin şəhərin mərkəzi hissələrində söküntü işləri çox getdi, bu da öz növbəsində daşınmaz əmlaka,əsasən də ucuz evlər seqmentinə tələbatı daha da artırdı.

N.Cəfərli hesab edir ki, bu səbəbdən Bakıda daşınmaz əmlak qiymətləri hələ də çox yüksəkdir, dünya təcrübəsinə baxanda adekvat deyil: "Qiymətlərin yüksək, kredit şərtlərinin ağır olması isə aztəminatlı və gənc ailələr üçün mənzil almağı fantastik bir məqsədə çevirib. Onların mənzil almağa çıxış imkanları çox məhduddur. Kredit faizləri çox yüksəkdir. Ölkədə mənzillərin alışında 4 faizlik sosial ipoteka layihəsi oldu. Bu, cəlbediciydi, lakin sayı çox az olduğuna görə çox az insan bundan istifadə edə bildi. O cümlədən sosial mənzil layihəsi də çox vacibdir. Düşünürəm ki, son zamanların ən yaxşı layihələrindən biridir. Burada mənzil sayı çox məhduddur. 2020-ci ilin sonunadək 800-dən çox mənzil istifadəyə veriləcək. Ancaq ölkədə mənzilə ehtiyacı olanların sayı 10 minlərlədir. Ona görə də bu layihə də tələbatı tam ödəməyəcək.

O əlavə edib ki, indiki bank sistemini nəzərə alsaq, ipoteka kreditlərinin düşməsi ehtimalı çox azdır: "Təəssüf ki, Azərbaycanda kommersiya, ipoteka kreditləri – 14-16%- çox yüksəkdir. Hərçənd bu, ABŞ-da 1,5%, Avropada isə 2% civarındadır. İpoteka kreditləri həmişə dünyanın hər yerində digər kreditlərdən fərqlənib. Həm də sosial məsələ olduğuna görə burada güzəştlər tətbiq olunub.

N. Cəfərlinin fikrincə, Azərbaycanda mənzillərin əlçatanlığını artırmaq ümün ən yaxşı çıxış yolu sosial mənzil layihəsinin genişləndirilməsidir: " Bu baxımdan Türkiyə təcrübəsi maraqlıdır. Orada dövlətin nəzarətində olan Türkiyə Mənzil Tikintisi Administrasiyası (TOKİ) var. TOKİ dövlətin balansında, yaxud nəzərətində olan torpaqda ev tikir. Buna görə də torpaq sahəsinə görə vəsait ödəmir. Bu da öz növbəsində tikintinin maya dəyərini həddən artıq aşağı salır. Azərbaycanda da tikintinin maya dəyəri o qədər də bahalı deyil. Torpaq sahəsinə pul verməsən, kommunikasiya dövlət hesabına çəkiləcəksə və s. amillər olacaqsa, 1 kvadratmetr təmirsiz evin maya dəyəri 150-180 manatdan baha olmaz. Azərbaycanda qiymətlərin şişməsinə bir çox amillər, o cümlədən korrupsiya təsir edir. Torpaq sahəsi dövlətin olsa, dövlət daha çox sosial mənzillər layihəsinə cəmlənsə, bu məsələnin həllində müəyyən ciddi irəliləyişlər əldə etmək olar".

İqtisadçı xatırladıb ki, Türkiyədə də sosial mənzillər var: "İnsanlar orada ayda 300 lirəyə yaxın vəsait ödəyilər. Bu da təqribən 100 manat civarındadır. İnsanlar 25-30 ilə mənzil sahibi olurlar. Azərbaycanda da buna bənzər layihə düşünülüb sona çatdırılsa və tətbiq olunsa, mənzil probleminin həllində müəyyən irəliləyişə nail olmaq mümkündür. Əsas məsələ, həmçinin ondan ibarətdir ki, Bakıya köçün qarşısını almaq və əksinə Bakıdan regionlara köçün baş verməsinə səbəb olacaq layihələr reallaşdırmaqdır. Dəfələrlə bununla bağlı təkliflər vermişik. Ən yaxşı təkliflərdən biri ən yaxşı və güclü ali məktəblərin Bakıdan kənara, digər şəhərlərə köçürülməsidir. Bu, iqtisadi sistem yarada biləcək amilə çevrilə bilər. Bir çox naziriklərin və dövlət idarələrinin regionlara köçürülməsi məsələsi gündəmə gələ bilər. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin Bakıda olmasının bir mənası yoxdur. Onu Gəncəyə köçürtmək olar. Bununla da həmin şəhərlərin infrastrukuru inkişa edə, cəlbediciliyi artar, insanların Bakıdan regionlara getməsinə start verər. Bakıdakı tıxac və kommunal problemlərin həlli yollarından biri də şəhərin boşaldılmasıdır. Bakının boşaldılmasının yolu isə regionlarda ictimai və iqtisadi fürsətlərin daha geniş şəkildə açılmasıdır. İqtisadi fürsətlər açılarsa, insanlar geri dönməyə çalışacaqlar. Bu da Bakıda mənzil probleminin həllincə ciddi rol oynaya bilər".

Məftun Salmanov

Telegramda izləyin

instagramda izləyin