"Azərbaycan ərazisində təkcə cənubda yox, şimalda da çay əkmək olar"-Ekspert rəyi

Rəsmi bayram olmasa da, dünyanın aparıcı çay məhsulları istehsalçıları Hindistan, Şri-Lanka, Banqladeş, Nepal, Vyetnam, İndoneziya, Keniya, Malaziya, Uqanda və Tanzaniya onu bayram kimi qeyd edir. Bu gün həmin ölkələrin ictimaiyyəti çay məhsulları istehsalı sahəsində işçilərin vəziyyəti, kiçik çay istehsalçılarının iri korporasiyalarla mübarizədə qarşılaşdıqları çətinliklər, həmçinin bu içkinin dünyada populyarlaşması kimi məsələləri müzakirə edir.
Azərbaycanda çay sənayesinin gələcək inkişaf potensialı və imkanları nələrdir?
İxrac və Azərbaycana valyuta mədaxilləri məsələləri necədir?

Sonxeber.az mövzu ilə bağlı iqtisadçı-ekspert Akif Nəsirlini danışdırıb. O, bildirib ki, Azərbaycanda ölkəyə əsas valyuta gətirən məhsul karbohidrogen ehtiyatlarının satışından əldə olunan gəlirlərə aiddir:
"Ölkədə çay istehsalı ənənəsi olsa da, son illər çay sənayesinə diqqət müəyyən qədər azalıb. Bu sənaye hazırda ölkənin daxili tələbatının ödənilməsində əsas yer tutur. Lakin, bu çay məhsullarının ixracı hesabına ölkəyə valyutanın gətirilməsi məsələsi çox kiçik rəqəmlə ifadə oluna bilər. Bunun dəqiq məbləğini bilmirəm amma onu bilirəm ki, çay ixracatı, ölkə ixracatının heç 1%-i həcmində də deyil. Bu sahənin böyüməsi, imkanların genişləndirilməsi, ölkə daxilindən dünya bazarına məhsul çıxarılması imkanları var. Məsələn, sadaladığınız ölkələrdəki qədər olmasa da amma ixracatın bu istiqamətini genişləndirmək olar. Ölkədə buna mane olan əsas məsələ bu sahədə ciddi rəqabətin olmaması və çay istehsalına dəstəyin azalmasıdır. Məsələn Sovetlər dönəmində çay təkcə cənub bölgəsində yox, həmçinin şimal bölgəsində, yəni, Zaqtala rayonunda əkilib. Zaqtalada əkilən çay dünya bazarında rəqabət qabiliyyətli çay olub. Həmin çay birbaşa SSRİ-nin ixracat məhsulları siyahısına daxil edilib. SSRİ dağıldıqdan, Azərbaycan müstəqillik qazandıqdan sonra Zaqtaladakı çay plantasiyaları da diqqətsiz qaldı. Həmin vaxt çayın növündən yoxsa iqlimindən asılı idi, dəqiq deyə bilmərəm. Amma onu bilirəm ki, Zaqqtala çayı dünya bazarında rəqabət qabilliyyətli məhsul olubdur. Cənubda istehsal edilən çay isə əsasən yerli istehsal üçün nəzərdə tutulub. Yəni, Hindistan, Şri-Lanka, Banqladeş, Nepal, Vyetnam, İndoneziya, Keniya, Malaziya, Uqanda və digər ölkələrdə əkilən çaylarla rəqabət aparan çay deyil. İqlimə uyğun çay sortlarının gətirilməsi çox güman ki, cənub bölgəsində də dünya bazarında rəqabət qabiliyyətinə malik olan çaylar yetişdirmək olar. Ümumiyyətlə bunun üçün ölkədə çay istehsalçılarının genişləndirilməsinə, onların stimullaşdırılmasına ehtiyac var ki, ölkənin daxili bazarı tam təmin edilsin və bu mərhələdə dünya bazarında rəqabət apara biləcək çay sortları ortaya çıxsın ki, bizim bu məhsulun ixrac potensialı genişlənsin. Hesab edirəm ki, Azərbaycan da, çay istehsalçısı kimi bu günü qeyd etməlidir. Biz bununla həm iqtisadi, həm də, dünya bazarına çıxmaq üçün özümüzü mənəvi olaraq haqlı hesab etməliyik. Bu sahə potensialı geniş olan sahədir. Azərbaycan ərazisində təkcə cənubda yox, şimalda da çay əkmək olar. O təcrübəni yenidən geri qaytarıb, dünya bazarında rəqabət qabiliyyətli çay istehsal edə bilərik. Əlbəttə, çox yaxşı haldır ki, Azərbaycanın cənub bölgəsində "Astaraçay", "Lənkərançay" brendi altında ən müasir texnologiya ilə yerli çaylar istehsal olunur. Bu çayların istehsalını, eyni zamanda keyfiyyətinin daha da yaxşılaşdırılmasını, dünya ölkələrindəki çaylarla rəqabət qabilliyyətinə malik olmasını təmin etmək üçün xüsusi mütəxəssilər və düyna ölkələri ilə təcrübə mübadiləsi çox vacibdir.
Qeyd edim ki, dünyada çay istehsalında belə bir tendensiya var, çaya qatılan süni rənglərin istifadəsindən çəkinmək. Dünya bazarında bu gün brend çayların tərkibini süni qatqıların vurulması aşkarlanan kimi, o çayların reytinqi tamamilə aşağı düşür. Ona görə də mən Azərbaycan çayçılarını süni dad, rəng, ətir vurmadan təbii çay istehsal etməyə çağırıram. Sortlaşdırsınlar, texnologiyanı yüksəltsinlər yəni bu yolla istehsalı və onun keyfiyyətini artırsınlar. Müşahidələrimə əsasən deyə bilərəm ki, bu gün Azərbaycan bazarlarında satılan çayların 90%-də süni rəng və dad qatqıları var".

Fəridə Ağazadə

Telegramda izləyin

instagramda izləyin