"Bəzi banklar normal standartlara cavab vermədiyi üçün onları sığortalamaq risklidir"-RƏY

Azərbaycan Mərkəzi Bankı əhalinin əmanətlərinin sığortalanmasının yeni modelini hazırlayır. Bu barədə dünən keçirilmiş mətbuat konfransında Mərkəzi Bankın sədri Elman Rüstəmov bildirib.

Əmanətlərin sığortalanmasının hansı modelinin Azərbaycan üçün daha məqsədəuyğun olar?
Dünya praktikasında bu cür resursların akkumulyasiyasının başqa variantları mümkündürmü və nəzərdən keçirilirmi?

Mövzu ilə bağlı sığorta-eksperti Xəyal Məmmədxanlı Sonxeber.az-a açıqlama verib. O, bildirib ki, ötən dörd il ərzində əmənatlərin tam sığortalanması haqqında qanun qəbul olundu:
"Əhalinin banklara olan inamı, etibarı sarsılmışdı və əhali demək olar ki, banklara pul qoymurdu. Xüsusilə də devalivasiyadan sonra əhali bütün pullarını banklardan çıxararaq evdə saxlayırdı. Məhz bunu stimullaşdırmaq üçün belə bir qanun qəbul olundu ki, pulları banklara qoysanız, onların hamısı sığortalı olacaq və hər hansı bir hadisə baş verərsə, dövlət sizə bu pulu qaytaracaq. Amma əslində dünyanın inkişaf etmiş ölkələrində dövlət və yaxud Mərkəzi Bankın özü tərəfindən əmanətlərin sığortalanması məsələsi həyata keçirilir. Burada məsələ nədən ibarətdir? Məsələyə iki formada yanaşmaq lazımdır. Birincisi, nə üçün buna ehtiyac olub? Ona görə ki, bizim banklarımız institusional olaraq tam etibarlı deyil, institusional olaraq tam formalaşmayıb və onların fəaliyyətində ciddi risklər var. Ona görə də dövlət bu risklərin bir hissəsini üzərinə götürərək əhalinin banklara inamının yaradılmasına bir stimul verdi. Çox doğru da qərar idi amma bu hər zaman belə davam edə bilməz. Burada önəmli olan bankaların etibarlılığı və bankların reytinqi məsələsidir. Banklar üçün bu gün dünyada çox ciddi maliyə standartları və müəyyən reytinqlər var. Bankların hamısı Mərkəzi Bank səviyyəsində çalışılmalıdır ki, istər prudensial tərəflərə, istər stabilliklə, ödəmə qabiliyyəti ilə bağlı tərəflərə cavab versinlər. İkinci bir məsələ, bankın özü elə bir vəziyyətdə olmalıdır ki, öz risklərini özləri sığortalıya bilsinlər. Yəni, o cümlədən də vətəndaşların depozitlərini. Dünyada bank risklərinin kompleks sığortası deyilən bir sığorta növü var. Həmin sığorta növünü alan banklar əslində oradakı vətəndaşların, əmanətçilərin depozitlərini də sığortalamış olurlar. Artıq bu dünyada ən çox tətbiq olunan proseslərdir. Amma sığorta şirkətlərinin bu risklərin altına girməsi üçün bankın özünün müəyyən tələblərə, dünya standartlarına cavab verməsi lazımdır. Bizim banklarımızın əksəriyyətinin həmin bu özəl və yaxud da fərdi bank risklərinin sığortası praktikasından istifadə etməsi çətin və bahalıdır.Tutaq ki, bankımıza həmin o sığorta şirkəti gəlib onların sığorta risklərini hesablayır və deyir ki, mən sənin riskini götürə bilmərəm. Çünki, baxır ki, banklarda iş normal qurulmayıb, bankların riskləri də düzgün hesablanmayıb, komanda da normal deyil və burada risk çoxdur, hətta bankın batmaq ehtimalı da var. Ona görə də sığorta şirkətləri bu riskin altına girmək istəmirlər. Sığorta şirkətləri bu riskin altına girmək istəmədikləri üçün dövlət özü bu işə müdaxilə edərək bu riski üzərinə götürür. Amma əslində bankların hamısı müasir standartlara cavab versə, müasir təhlükəsizlik sistemləri qurulsa, bunlara istər informasiya, istərsə də maliyə təhlükəsizliyi daxildir ki, o zaman özləri fərdi şəkildə aparıcı sığorta şirkətlərinə müraciət edə bilər. Xüsusilə də Azərbaycan sığorta şirkətləri vasitəsi ilə də bu baş verə bilər və onlar öz risklərini özləri sığortalıya bilərlər. Tutaq ki, bu gün Beynəlxalq Bank deyə bilər ki, 2 milyardlıq dövriyyəm var və mən özümün bütün risklərimi, aktivlərimi və o cümlədən onun içərisinə əmanətçilərin depozitləri də daxil olmaqla 2 milyard dəyərində sığortalıyıram. Bunu edə bilərlər, amma bunu Azərbaycanda edə biləcək 4-5 bank var. Hansılar ki, normal standartlara cavab verir. Yerdə qalan banklar bu standartlara cavab vermədiyinə görə onlara sığorta şirkətləri qiymət verməkdə, onları sığortalamaqdan da qorxurlar. Ona görə burada nə etmək lazımdır? Bilmirəm, Mərkəzi Bankın ağlındakı model nədir amma mən düşünürəm ki, model bele olmalıdır. Modelə gəlmədən öncə bankların sağlamlaşdırması məsələsi ön planda olmalıdır. Bankların maliyə kapitalı, idarəetmə standartları, korporativ idarəetmə standartları da yerində olmalıdır ki, banklar batmasın. Vətəndaş onlara güvənə bilsin. Birinci məsələ budur. Bu məsələ həll olunandan sonra əminəm ki, banklar həmin sığorta şirkətlərinə müraciət etsələr, onlar öz risklərini sığortalıya biləcəklər. Belə olan halda da dövlətin müdaxilə etməsinə ehtiyac qalmayacaq. Dövlət hansı hallarda buna müdaxilə edə bilər? Məsələn, öz risklərini sığortaladıqdan sonra, orada siyasi risklər, dövlət orqanlarının qərarları, qanunları, anidən olan devalivasiya bu kimi faktorlar sığorta təminatına daxil deyil. Bu riskləri də dövlət özü üzərinə götürə götürə bilər. Belə olan halda artıq normal model formalaşar və vətəndaş, əmanətçi bütün risklərdən bu şəkildə sığortalanmış olar".

Fəridə Ağazadə

Telegramda izləyin

instagramda izləyin