"Dünya iqtisadiyyatında yeni konfiqurasiyaların formalaşmasının şahidi olacağıq"-RƏY

Çinin Vuhan şəhərində meydana gələn və 200 dən çox ölkəyə yayılan koronavirus pandemiyası gün keçdicə can almağa davam edir. Avropa ölkələri bu pandemiyadan ən çox zərər çəkənlər sırasındadır. Belə ki, Çindən sonra bu virusdan ölənlərin və yoluxma sayına görə İtaliaya üçüncü yerdədir.
Bugünlərdə bir yandan dini bayramın həyəcanını yaşayan İtalyan xalqı, digər tərəfdən qəzəb doludur. İtalyanlar dost bildikləri ölkələr tərəfindən ən çətin zamanlarında onları tək qoyduqlarını və digər inkişaf etmiş ölkələrdən qabağ bu böhranı yaşadıqları üçün onlarla zarafat edildiyini düşünürlər. Halbuki İngiltərə və ya Amerikada da bu kriz ən dərinliyi ilə yaşanır. Belə ki, yeni növ koronavirus pandemiyasından sonra səhiyyə sistemi, iqisadiyyat, beynəlxalq siyasi əlaqələr və xalqlar arasındakı güvən duyğusunun yenidən necə qurulacağı düşündürücüdür.

Mövzunun iqtisadi tərəfləri barədə iqtisadçı-ekspert Elşad Məmmədov Sonxeber.az-a açıqlama verib. O, bildirib ki, son həftələrdə koronavirusla bağlı proseslər dünya iqtisadiyyatına çox təsirli və sarsıdıcı zərbələr vurmaqdadır:

"Bu zərbələrin yalnız koronavirusla bağlı olması fikri ilə razı deyiləm. Hesab edirəm ki, daha dərin kompleksli və sistemli problemlər dünya iqtisadiyyatında mövcuddur. Bu problemlər kapitalın effektivliyinin kəskin şəkildə azalması, dünya iqtisadiyyatınıda maliyə köpüklərinin yaranması, yeni texnoloji təəssərüfat quruluşunun formalaşması ilə bağlıdır.
Görürük ki, artıq köhnə dollara söykənən dünya iqtisadi sistemi öz səmərəliliyini itirməkdədir və maliyə köpükləri faktiki olaraq geniş pul kütləsinin, pul emisiyyasının real iqtisadiyyata deyil, maliyə seqmentində cəmləşməsinə əsasən şəraitin yaranmasını göstərir. Əgər biz 2008-ci ildə dünya iqtisadiyyatındakı böhrandan sonra aparıcı mərkəzi bankların və ilk növbədə federal ehtiyyatlar sisteminin dünya iqtisadiyyatında geniş pul kütləsinin təhlini aparsaq görərik ki, bu pul kütləsi müəyyən mənada böhran amillərini, böhran göstəricilərini ört-basdır etmiş olur. Bu problemlərin dərinliyi və onların həllini tapmaması bir daha onunla izah olunur ki, bu pul kütləsi əksər hallarda məhz maliyə seqmentində qalır və real iqtisadiyyata getmir. Belə olan halda dünya iqtisadiyyatındakı sistemli böhran qaçılmazdır. Bu gün ABŞ dollarına söykənən milli beynəlxalq iqtisadi münasibətlər sistemi çox ciddi şəkildə sarsılmaqdadır.
ABŞ iqtisadiyyatında tələbin süni şəkildə stimullaşdırması nəticəsində müəyyən müddət ərzində iqtisadi problemlər ört-basdır edildi.

Əgər ötən əsrin 80-ci illərində Amerika iqtisadiyyatında orta hesabla borc kökü 60-65 faizidirsə, bu gün ev təsərrüfatlarının borc kökü 125-130 faizə qədərdir. Bu da onu deməyə əsas verir ki, artıq Amerika ev təsərrüfatları qazandığından 25-30 faiz artıq vəsait xərcləyir. Bu vəsait sözssüz ki, real sektorla bağlı deyil, ilk növbədə borc yükünün şişirdilməsi və borclanmanın artırılması ilə bağlıdır. Belə olan halda sözssüz ki, iqtisadi problemlər qaçılmaz idi. Biz görürük ki, aparıcı hesab olunan digər ölkələrin də iqtisadiyyatında bu cür struktur problemləri var. Ona görə də fikrimcə dünya iqtisadiyyatında baş verən problemlər məhz elə koronavirusla bağlı olan problemlərin bünövrəsindədir. Bu gün özlərini tərəfdaş, müttəfiq hesab edən, eyni inteqrasiya qurumlarında təmsil olunan dövlətlər koronavirusla bağlı olan problemlərin həllində bir-biri ilə heç tərəfdaşlılıq nümayiş etdirmirlər və faktiki olaraq hərəsi öz problemlərini özləri həll etmək fikrindədirlər.

Hər hansı bir həmrəylikdən söhbət gedə bilməz. Bu da bir daha qloballaşma ilə bağlı olan proseslərin iflasa uğramasını göstərir. Biz yaxın aylar, illər ərzində dünya iqtisadiyyatında yeni konfiqurasiyaların formalaşmasının şahidi olacağıq. Bunun nəticəsində yeni texnoloji valyuta, maliyə, bütövlükdə iqtisadi zonaların yaranması və bu regional zonalar dünya iqtisadiyyatının yeni konfiqurasiyasını müəyyən etməlidir. Köhnə qloballaşmaya söykənən bir valyutanın ehtiyyat valyuta kimi qəbuluna dayanıq iqtisadi idarəetmə sistemi öz effektivliyini itirir və belə olan halda sözssüz ki,dünya iqtisadiyyatının yenidən format edilməsi kifayət qədər ağrılı amma eyni zamanda zəruri bir proses olacaqdır.

F.Ağayeva

Telegramda izləyin

instagramda izləyin