Nəsib bəy Yusifbəylini kim qətlə yetirib?-Bolşevik xəfiyyələri yoxsa erməni millətçiləri?

Bu gün görkəmli dövlət xadimimiz, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin dördüncü və beşinci hökumət kabinetlərinin sədri Nəsib bəy Yusifbəylinin faciəli ölümünün 100-cü ildönümüdür.

Sonxeber.az siyasi xadimin həyatına qısa olaraq nəzər salıb.

Nəsib bəy Yusifbəyli Azərbaycanın təkcə görkəmli dövlət və siyasi xadimi deyil, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin banilərindən, eləcə də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin hökumət başçılarından biri olub.

O 1881-ci ildə Gəncədə ziyalı ailəsində doğulub. Gəncə klassik gimnaziyasını bitirən Nəsib bəy 1902-ci ildə Odessa Universitetinin hüquq fakültəsinə daxil olub. Tələbələrin inqilabi mübarizəsindən qorxuya düşən çar hökuməti 1907- ci ildə universiteti müvəqqəti olaraq bağladıqdan sonra, Nəsib bəy Krımda Bağçasaray şəhərinə gedərək İsmayıl bəy Qaspralının nəşr etdiyi "Tərcüman" qəzeti ilə əməkdaşlıq edib. O, Qaspralının qızı Şəfiqə Soltan xanımla evlənərək, bir müddət orada yaşayıb.

Ehtiyac üzündən təhsilini başa çatdıra bilməyən Nəsib bəy çar xəfıyyələrinin təqibindən yaxa qurtarmaq üçün 1908-cu ildə əhəyatının geri qalan hissəsini Türkiyəyə mühacirət etməyə qərar verib. 1909-cu ildə Gəncəyə qayıdaraq, şəhər bələdiyyəsində çalışan Məhəmməd Əmin Rəsulzadə ilə tanış olub.

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti qurulduqdan sonra Fətəli Xan Xoyskinin təşkil etdiyi 1-ci hökumət kabinəsində Yusifbəyli maliyyə və xalq maarifi naziri vəzifəsini, Xoyskinin 2-ci və 3-cü hökumət kabinələrində də xalq maarifı və dini etiqad naziri vəzifələrini tutub. Xalq maarifi nazirliyinin həyata keçirdiyi ilk tədbirlərdən biri Azərbaycan dilinin dövlət dili elan edilməsi idi. Bu vəzifəni həyata keçirmək üçün isə təhsil sistemini milli zəmin üzərində tamamilə yenidən qurmaq və Azərbaycan dilini mükəmməl bilən ixtisaslı milli kadrlar yetişdirmək tələb olunurdu. Məhz buna görə N.Yusifbəylinin təqdimatı ilə hökumət 1918-ci il avqustun 28-də Azərbaycan məktəblərinin milliləşdirilməsi haqqında qərar qəbul edildi. Xalq Maarifı Nazirliyinin səyləri nəticəsində artıq 1919-cu ilin əvvəllərində Azərbaycanda dövlət hesabına 637 ibtidai və 23 orta ixtisas təhsili məktəbi fəaliyyət göstərirdi. 1919-cu ildə 4-cü hökumət kabinetinin təşkili Yusifbəyliyə tapşırıldı və aprelin 14-də elan olunan tərkibdə o, baş nazir vəzifəsindən əlavə, daxili işlər naziri vəzifəsini də tutdu.

Yusifbəylinin baş nazir olduğu dövrdə Azərbaycan xalqının tarixində ən mühüm hadisə 1920-ci il yanvarın 11-də Azərbaycanın istiqlaliyyətinin böyük dövlətlər tərəfindən de-fakto tanınması olub. Bu münasibətlə yanvarın 14-də Yusifbəyli Azərbaycan xalqına müraciət edib. Müraciətdə: "Azərbaycanın müstəqilliyi Böyük Avropa millətlərinin Ali Şurası tərəfindən yekdilliklə tanınıb. Azərbaycanın Qərb xalqları ailəsinin tamhüquqlu üzvlüyünə daxil olması onun tarixində ən işıqlı gündür. Bu gündən onun mənəvi qüvvələrinin yeni çiçəklənmə dövrü başlanır. Hökumət inanır ki, bütün vətəndaşlar yenidən hər hansı bir maneə və təhlükə yaranarsa belə, azad və müstəqil Vətənin xoşbəxtliyini təmin etmək üçün birləşəcəklər. Yaşasın müstəqil Azərbaycan xalqı!"- deyilirdi.

Cümhuriyyətin Sovet Rusiyasının hərbi təcavüzü nəticəsində süqutundan sonra Nəsib bəy Yusifbəyli təqibdən yaxa qurtarmaq məqsədilə Bakını tərk edib.O 1920-ci il mayın 31-də o, Kürdəmir yaxınlığında qətlə yetirilib. Nəsib bəy Yusifbəylinin kimlər tərəfindən öldürüldüyü barədə bu gün də tarixçilər arasında mübahisələr gedir. AXC baş nazirinin bolşevik xəfiyyələri və ya erməni millətçiləri tərəfindən qətlə yetirildiyi güman edilir.

Telegramda izləyin

instagramda izləyin