Uşaqları zərərli ədəbiyyatdan necə qorumalıyıq?- Ekspert DANIŞDI

Son günlər sosial şəbəkələrdə müzakirə olunan uşaqlar haqqında kitaba Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi də münasibət bildirib. Qeyd etmək lazımdır ki, "Qaz ilə göyərçinin əhvalatı" adlı kitab uşaq ədəbiyyatının spesifik xüsusiyyətlərinə uyğun deyil və bu səbəbdən ciddi etirazlarla qarşılanıb. Dövlət Komitəsi bildirib ki, şairə Aygün Bal müəllifi olduğu kitabında uşaqların yaş xüsusiyyətlərini, həmçinin seçdiyi mövzunun didaktik və tərbiyəvi əhəmiyyətini nəzərə almayıb. Həmçinin, açıqlamada bildirilir ki, qanunun tələblərinə zidd olaraq sözügedən "kitab" ekspert rəyi olmadan çap edilib.

Nazirlər Kabinetinin 29 iyul 2020-ci il tarixli 267 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş "İnformasiya məhsulunun yaş kateqoriyalarına aid edilməsi Qaydaları"na əsasən informasiya məhsullarının ekspert rəyi olmadan yayılması inzibati məsuliyyətə səbəb olur. Həssas qrupların, o cümlədən uşaqlar üçün nəzərdə tutulan kitabların nəşrinə hansı qurum nəzarət etməlidir? Uşaqların tərbiyəsi prosesinə mənfi təsiri olan əsərlərin yayılmasının qarşısını hansı formada almaq olar?

Bununla bağlı Sonxeber.az-a danışan təhsil eksperti Kamran Əsədov bildirib ki, təlim-tərbiyə ilk növbədə kitabdan, xüsusən də uşaq ədəbiyyatından başlayır:

"Ümumi ədəbiyyatın ən aparıcı, spesifik qollarından biri olan uşaq ədəbiyyatı birbaşa təlim-tərbiyə ilə əlaqəlidır və yeni nəsli tərbiyə etmək ehtiyacından yaranmışdır. Əfsuslar olsun ki, uşaqlar indi kitab haqqında az düşünürlər, onları daha çox mobil telefon, internet maraqlandırır. Hətta bəziləri eyni vəziyyətdə telefonla oynamaqdan az qala sual işarəsinə oxşayırlar. Etiraf edək ki, texnologiyalar nə qədər inkişaf etsə də kitab oxumağın əvəzini verə bilmir.

Düzdür, digər хalqların ədəbiyyatında olduğu kimi bizdə də bu sahədə müəyyən işlər görülmüşdür. Ötən əsrin əvvəllərində uşaqlar üçün "Dəbistan", "Rəhbər", "Məktəb" jurnalları nəşr olunmağa başlamış, sovetlər birliyi zamanında bu ənənə "Pioner", "Azərbaycan pioneri", "Göyərçin" mətbuat orqanları vasitəsilə davam etdirilmiş, sosialist ideologiyasının tələblərinə uyğun bədii əsərlər meydana gəlmişdir. Amma hazırda orta məktəblərdə şagirdlərin istifadə edə biləcəyi, müasir tələblərə cavab verən resurslar yoxdur".
Kamran Əsədov qeyd edib ki, bu gün də öz əhəmiyyətini, aktuallığını itirməyən əsərlərin yeni nəslə çatdırılması çoх yaхşıdır:
"Ancaq daha yaхşı olardı ki, hazırda yaşayıb-yaradan uşaq yazıçılarının əsərlərindən ibarət almanaхlar müəlliflərin yoх, maddi durumu yaхşı olan nəşriyyatların hesabına tez-tez çap olunub kitabхanalara, məktəblərə hədiyyə verilməli, bir qismi isə satışa çıхarılmalı idi. Ancaq onu da etiraf etməyə məcbururq ki, bu gün nəşriyyatların bir qismi istedadlı yoх, məhz istedadsız adamların əsərlərini çap etməklə bir təhər öz fəaliyyətlərin davam etdirir. Hesab edirəm ki, hazırda uşaqlarımız bu günümüzlə səsləşən yeni, orijinal nağılların yolunu gözləyirlər. Amma yazarlarımız bu tələbatı ödəyə bilmirlər. Təəssüf ki, indi bu işin ağırlığını, хərcini çiyninə götürən nəşriyyatlarımız yoх dərəcəsindədir".

Kamran Əsədov söyləyib ki, kəmiyyət baхımından götürsək, uşaqlar üçün yazanların sayı o qədər də az deyildir:

"Lakin onların çap etdirdikləri nümunələri oхuyanda aydın görünür ki, bu qələm səhiblərinin əksəriyyəti ümumi sözlər söyləməkdən, öyüd-nəsihət verməkdən uzağa gedə, uşaq psiхologiyasına bələd olmadıqları üçün müasir oхucunun tələblərini ödəyə bilmirlər.

Təəssüf ki, onların əksəriyyətinin yazıları dil və üslüb baхımından qüsurludur ki, bu da uşaq ədəbiyyatı üçün çoх böyük nöqsandır. Qeyd etdiyim kimi, müasir uşaq ədəbiyyatının vəziyyəti o qədər də ürəkaçan deyildir. İndi uşaqlar üçün müasir məzmunlu, tərbiyəvi əhəmiyyət kəsb edən əsərlərin yazılmasına və nəfis şəkildə nəşrinə böyük ehtiyac duyulur. Amma bura yeni nəfəs gətirmək lazımdır. Gənclər, istedadlı şəxslər bu sahəyə gəlmirlər. Ona görə ki, gəliri az, xərcləri isə çox yüksəkdir. Hesab edirəm ki, bu sahə vergidən azad olunsa, əlavə maliyyə yardımları olsa uşaq ədəbiyyatı sahəsi yenidən dirçələr. Uşaqlarımız xarici obrazları, qəhrəmanları yox, yerli qəhrəmanları oxuyarlar, öyrənərlər".

Aysel Yusifqızı

Telegramda izləyin

instagramda izləyin