Arvadını başqası ilə tutan kişi nə etməlidir? - FƏRQLİ YANAŞMALAR

Ötən həftə xəyanət etdiyi iddiası ilə saçı əri tərəfindən qırxalan qadının sosial şəbəkələrdə yayılan videosu cəmiyyədə geniş əks-səda doğurdu. Bir çox insan kişinin bu əməlinə haqq qazandırmadı, lakin əksini düşünənlər də az olmadı. Bəs həyat yoldaşının xəyanətinə uğrayan kişi" adət-ənənəyə" uyğun hərəkət etməli, yoxsa hüquqi yola baş vurmalıdır?

Məsələ cinslərə bölünməməlidir

Psixoloq Elnur Rüstəmovun sözlərinə görə, məsələyə münasibət bildirməmişdən öncə prosesi tam şəkildə təhlil etmək lazımdır: "Birincisi, hadisənin hansı şəraitdə və necə baş verdiyi, nə zaman və harada olduğu araşdırılmalıdır. Bundan sonra münasibət bildirmək olar. Birinci yanlışlıq ondan başladı ki, məsələni cinsi ayrı-seçkiliyə böldülər, yəni kişilərin və qadınların etdikləri davranış. Söhbət sosial-psixoloji problemdən gedir. Bu tendensiya artıq bir neçə ildir gedir. Söhbət əgər gender bərabərliyindən, kişi-qadın bərabərliyindən gedirsə, burada həm hüquq, həm də vəzifələr var, bunlar müəyyənləşdirilməlidir. Biz hazırda bu mərhələni keçirik və etiraf etmək lazımdır ki, çox çətin mərhələ keçirik. Buna görə ailədaxili münaqişələr, boşanmalar baş verir, ailə qurmaq istəmiyən gənclərimizin sayı çoxalıb. Boşanmaların statistikasına baxsaq görərik ki, onların arasında həm yeni ailə quranlar var , həm də 25-30 il evli olanlar da var. Bunu cinslərə bölməyək".

Bununla bütün qadınları qorxutmaq istəyirlərsə…

E. Rüstəmo əlavə edib: "İkincisi, heç bir halda bir qadına qarşı bu cür davranış təqdir edilmir. İnsan aqressiv ola bilər, affekt halında ola bilər, insan elə halda ola bilər ki, hərəkət və davranışlarını idarə edə bilməsin. Ancaq bunun bu cür şəkildə baş verməsi və yayılması pis bir presedentdir. Kim zəmanət verə bilər ki, bu təkrarlanmayacaq? Əgər burada məqsəd bir qadının timsalında bütün qadınları qorxutmaqdırsa, bu, doğru bir şey deyil. Bu yanlışdır. Çünki burada konkret olaraq varvarlıq var. Həmin video sosial şəbəkələrdən gedəcək, bəs o qadın hardadır, reabilitasiya görürmü? Həmin qadın bundan sonra cəmiyyətdə hansı formada yaşaycaq? Dədə-babadan bizdə, eləcə də Avropa ölkələrində qeyrət üstündə baş kəsiblər, daş-qalaq ediblər.Məsələ burasındadır ki, bu cür şeylərə qarşı cəmiyyətin reaksiyası birmənalıdır, cəmiyyət buna yaxşı baxmır".

Evlənməzdən əvvəl psixoloji müayinə aparılmalıdır

Psixoloq hesab edir ki, məsələnin digər tərəfləri də var: "Məsələni belə qoyurlar ki, kişilər xəyanət edərkən bəs nə edirlər? Elə məsələlər var ki, orada əks tərəfə qarşı elmi arqument qoymaq lazımdır. Düşünürəm ki, Azərbaycanda ailə məsələləri ilə bağlı konkret olaraq islahatlar həyata keçirmək lazımdır, maarifləndirmə işləri aparılmalıdır. Hətta ailə qurmazdan əvvəl tibbi müayinə ilə paralel olaraq, psixoloji müayinə prosesi getməlidir. Tərəflər bir-birinin psixoloji durumu, ailə tərkibi barədə tam məlumat almalıdırlar. Ailədaxili münaqişə zamanı hara müraciət etməli odluqlarını bilmədirlər. Və boşanma ilə bağlı müraciət etdikləri təqdirdə çox yaxşı olardı ki, ya məhkəmələr öz yanında psixoloji kabinet yaratsınlar, ya da ailələr hansısa psixoloji mərkəzlərə yönləndirilsin. Bəlkə mütəxəssis dəstəyi aldıqdan sonra problemi öz aralarında həll edəcəklər, boşanmayacqlar".

Kişi və qadınlar bir-birinə qarşı cəbhə açırlar

Bundan ən çox əziyyət çəkənin həmin ailədə böyüyən uşaqların olduğunu vurğulayan psixoloq diqqətə çatdırıb ki, bu problemlər Azərbaycanda 90-cı illərdən sonra yaranıb: " O uşaqların böyük bir qismi evlənmə yaşındadırlar. Dolaysıyla onlar psixoloji travma alırlar. Bu travmanın qurbanına çevrilirlər. Fikrimcə, maarifləndirmə işi aparmaq, konkret tədbirlər görmək lazımdır. Qınamaq yox, nə səbəbdən baş verdiyi araşdırılmalıdır. Belə getdiyi təqdirdə bizdə böyük katakilizm yaranacaq – kişilər və qadınlar arasında. Kişi və qadın bir-birini tamamlayan tərəfərlərdir. Məsələni başqa cür qoyanda isə kişi və qadınlar bir-birinə qarşı cəbhə alırlar. İtirən isə bizim genefondumuz, uşaqlarımız və cəmiyyət olacaq".

4 şahid şərti

Bəs İslam dini qadının xəyanət etməsinə necə yanaşır? Məsələyə münasibət bildirən ilahiyyatçı Əkrəm Həsənov qeyd edib ki, xəlifəlik dövründə də belə hadisələr olub: "Bu cür hadisələr olanda, hansısa bir qadının xəyanəti məlum olanda, onun zina etdiyini sübut etmək üçün 4 şahidin olması şərtdir. Bundan başqa, o dövrün şərtlərinə uyğun olaraq əri o qadını qazinin (hakimin) yanına gətirməlidir. Şahidlər də qazinin yanına gətirilir və bu sübut olunur. Şahidlərə qarşı da şərtlər var. Şahid qismində çıxış edən insanlar ədalətli, müsəlman və s. xüsusiyyətlərə malik olmalıdırlar. Onlar gözləri ilə həqiqətən zinanın baş vermə prosesini görməlidirlər. Hətta fiqh alimləri hüquq kitablarında bildiriblər ki, zinanın sübut olunması üçün şahidlər onu gözləri ilə tam görməlidirlər".

Kişi həmin video ilə öz günahını yaydı

Onun sözlərinə görə, İslam dini baxımından ərin həmin videoda həyat yoldaşını o cür alçaltması düzgün deyil: "Bəlkə də heç zina etməyib, əvvəlcə dəqiqləşdirmək lazımdır. Müasir dövrümüzdə bunun məhkəməyə müraciət etmək kimi sivil qaydaları var. Sübut olunduqdan sonra isə ər boşana bilərdi. Kişinin etdiyi hərəkətlər İslam dini baxımından pislənilir, çünki qaydalara riayət etməyib. Quran ayətlərində qadınlar ərlərinə itaət etməyəndə onlara nəsihət etmək tövsiyyə olunur. Hər bir mömin kişinin qadını mömin, təqvalı olmalıdır. Ailə kişidən sayılır və onun bütün mənfi xüsusiyyətlər kişiyə aiddir. Və sən də bu mənfi xüsusiyyətlərini insanlar arasında video ilə vasitəsilə yayırsan, öz günahını yaymaq da böyük qəbahətdir. Necə ki, insanların çoxu bu məsələyə görə həmin kişini qınadılar".

Ər arvadına həddindən artıq əsəbləşib

Məsələnin hüquqi tərəfincə gəlincə, vəkil Elmar Süleymanov bildirib ki, əslində ikibaşlı məsələdir: "Ailənin möhkəmliyi, yəni adət-ənənə nöqteyi-nəzərindən qadının hərəkəti xoşagəlməz və qəbulolunmazdır. Eyni zamanda müasir cəmiyyətdə yaşadığımıza görə hətta bu cür qəbulolunmaz hərəkət edən şəxs barəsində o cür təhqiredici hərəkətlərin edilməsi yolverilməzdir. Hansısa cavab addım şəxsi təhqir etməməlidir, şəxsiyyətini alçaltmamalıdır. Hesab edirəm ki, əri həyat yoldaşına həddindən artıq əsəbləşib və bu hərəkəti edib. Normal halda ən azından yəqin ki, boşanma olardı".

Kişini hansı cəza gözləyir?

Kişinin yol verdiyi hərəkətlərin məsuliyyətinə gəlincə, vəkil deyib ki, burada digər cinayətlərin əlamətləri yoxdursa, məsələn, deyəsən qadının gözünün altı göyərmişdi, əgər qadının sağlamlığına xəsarət yetirilməyibsə və digər qanun pozuntuları yoxdursa, konkret olaraq o cür videonun sosial şəbəkələrdə yerləşdirilməsinə görə Cinayət Məcəlləsinin 148-ci maddəsi ilə iş açıla bilər ki, bu da təhqiretmə deməkdir: "Buna görə də həmin şəxs barəsində 1000 manatdan 1500 manatadək cərimə və yaxud da 6 ayadək azadlıqdan məhrumetmə növündə cəza tətbiq oluna bilər. Həmin qadının analıq hüququndan məhrum edilməsinə gəlincə, bu, məhkəmənin çıxaracağı qərardan asılıdır. Praktikada çox hal olub ki, bu cür hərəkət edən qadınları məhkəmə analıq hüququndan məhrum etmir".

Məftun Salmanov

Telegramda izləyin

instagramda izləyin