Bu gün Milli Mətbuatımızın banisi Həsən bəy Zərdabinin doğum günüdür

Bu gün Milli Mətbuatımızın banisi Həsən bəy Zərdabinin doğum günüdürBu gün Milli Mətbuatımızın banisi Həsən bəy Zərdabinin doğum günüdür.

Həsən bəy Zərdabi 1837-ci il iyunun 28-də Göyçay qəzasının Zərdab kəndində anadan olmuşdur. İlk təhsilini mollaxanada almış, sonra Şamaxı şəhər məktəbində oxumuş, orta təhsilini isə Tiflisdə tamamlamışdır. 1861-ci ildə Moskva Universitetinə imtahansız daxil olmuş, dörd il sonra həmin universitetin təbiət-riyaziyyat fakültəsini bitirmişdir.

Ali təhsil ocağında oxuduğu müddətdə tələbələr arasında xüsusi olaraq seçildiyinə görə fakültəni əla qiymətlərlə başa vurduqdan sonra elmi iş üçün universitetdə saxlanılmışdır.

Bir müddət Tiflisdə qulluq edəndən sonra Qubada məhkəmədə işləmiş, daha sonra 1869-cu ildə Bakıya gələrək burada rusca orta məktəbdə təbiətdən dərs deməyə başlamışdır. Mütərəqqi fikirlərinə görə dəfələrlə təqib edildiyindən müəllimlikdən əl çəkmiş, xalqı üçün geniş mədəni tədbirlər həyata keçirmək uğrunda fəaliyyətə başlamışdır.

Həsən bəy Zərdabi Azərbaycan peşəkar teatrının yaradıcılarındandır. Onun rəhbərliyi və dramaturqlardan Nəcəf bəy Vəzirov ilə Əsgər ağa Adıgözəlovun fəal iştirakı ilə 1873-cü ildə M.F.Axundovun "Hacı Qara" və "Lənkəran xanının vəziri" komediyaları tamaşaya qoyulmuşdur.

Həsən bəy Zərdabi geniş ictimai fəaliyyət göstərmiş, N.Nərimanov ilə birlikdə 1906-cı ildə Azərbaycan müəllimlərinin Bakıda keçirilmiş birinci qurultayının işində yaxından iştirak etmişdir. Azərbaycan qadınlarının maariflənməsinə xüsusi əhəmiyyət vermiş, 1901-ci ildə Bakıda azərbaycanlı qızlar üçün ilk məktəbin açılmasına böyük kömək göstərmişdir. Apardığı təbliğatın köməyi ilə Bakı gimnaziyasında oxuyan tələbələrin sayı az bir zamanda xeyli çoxalmışdır.

Ana dilində qəzetə böyük ehtiyac olduğunu dərk edən Həsən bəy Zərdabi qəzet çap etmək üçün hökumətə müraciət etmişdir. Bununla əlaqədar o İstanbuldan hürufat gətirtdirmiş və nəhayət, xeyli zəhmətdən, əzab-əziyyətdən sonra 1875-ci ilin 22 iyulunda Bakıda qubernator mətbəəsində Azərbaycan dilində "Əkinçi" qəzetinin nəşrinə müvəffəq olmuşdur. Bu qəzetlə Azərbaycan milli mətbuatının əsası qoyulmuşdur.

1875-ci ilin 22 iyulundan 1877-ci ilin 29 sentyabrına qədər çapını davam etdirən "Əkinçi" ayda iki dəfə 300-400 tirajla nəşr olunmuşdur. Bu illər ərzində qəzetin 56 nömrəsi işıq üzü görmüşdür. "Əkinçi" qəzetində Nəcəf bəy Vəzirovun, Əsgər ağa Goraninin Moskvadan, Məhəmmədtağı Əlizadə Şirvaninin Şamaxıdan, Heydərinin Dərbənddən göndərdikləri məktublar, Seyid Əzim Şirvaninin şeirləri və Mirzə Fətəli Axundovun "Vəkili-naməlumi millət" imzası ilə məqalələri dərc olunmuşdur.

Həsən bəy Zərdabinin yaratdığı "Əkinçi" qəzetinin dəsti-xətti əsasən bir ideya üzərində qurulmuşdur.

İlk mətbu orqan kimi "Əkinçi" öz əsas ideyasına uyğun olaraq incəsənət və ədəbiyyata da aid yeni demokratik tələblər irəli sürürdü. Azərbaycanın böyük dramaturqu Nəcəf bəy Vəzirov köhnə şeirlərlə yanaşı, şairləri müasir həyatdan yazmağa, xalqı cəhalət və qəflət yuxusundan ayıltmağa, müasir ruhda tərbiyə etməyə çağırırdı. Bununla Zərdabinin səsinə Azərbaycanın bir çox görkəmli, maarifpərvər insanları səs verirdi.

1877-ci il sentyabrın 29-da "Əkinçi" öz nəşrini dayandırmağa məcbur oldu. Azərbaycan milli mətbuatının ilk qaranquşu olan bu qəzet iki illik ömür yaşasa da xalqın milli və müasir ruhda tərbiyə olunmasında çox böyük rol oynadı. Maarifçi və demokratik ideyaların carçısı olan "Əkinçi" realist Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafında müstəsna xidmətlər göstərdi. Məhz buna görə də belə tərəqqipərvər qəzet mürtəce, işğalçı bir rejimin əsarəti altında çox yaşaya bilmədi.

1880-cı ildən etibarən Həsən bəy Zərdabi doğma kəndi Zərdabda yaşamışdır. O, kənd təsərrüfatı sahəsində kəndlilərə məsləhətlər verir, məqamı yetişəndə yerli camaata öz maarifpərvər, demokratik ideyalarını çatdırırdı. Bakıdan kənarda yaşamasına baxmayaraq, o yenə də mətbuatda fəal iştirak edirdi.

1880-1890-cı illərdə naşirin Bakıda və Tiflisdə çıxan "Ziya", "Kəşkül", "Kaspi", "Novoye obozreniye" və s. qəzetlərdə Azərbaycan və rus dillərində çoxlu elmi-kütləvi məqalələri nəşr olunmuşdur.

Həyatının son illərində Həsən bəy Zərdabi Bakı Şəhər Dumasında maarif şöbəsində rəsmi vəzifədə çalışaraq Bakı və ətraf kəndlərdəki məktəblərə başçılıq etmişdir. 1906-cı ildə Bakıda keçirilən Azərbaycan müəllimlərinin birinci qurultayında fəal nümayəndələrdən biri də o olmuşdur.

Həsən bəy Zərdabi 1907-ci il noyabr ayının 28-də vəfat etmişdir. O, 1907-ci ildə köhnə Bibiheybət məscidinin yaxınlığında dəfn olunsa da, 1937-ci ildə həmin ərazi dağıdılmış, mərhumun sümükləri bir neçə il evdə ailəsinin yanında qalmışdır.

1957-ci ildə Həsən Bəy Zərdabinin vəfatının 50 illiyi qeyd olunarkən onun sümükləri Fəxri Xiyabanda dəfn olunmuşdur.

Azərbaycan Təbiət Tarixi Muzeyi, Gəncə Pedaqoji İnstitutu Həsən bəy Zərdabinin adını daşıyır.


Sonxeber.az
Telegramda izləyin
Mədəniyyət   Baxılıb: 1078   Tarix: 28 iyun 2022  

Şikayətiniz varsa Whatsapp: 051 7028255

Facebookda Paylaş


Oxşar xəbərlər

.

"Hər şeydən əlini üzən müğənni olur" - Xalq artisti

Xanəndə, Xalq artisti Zabit Nəbizadə bəzi müğənniləri tənqid edib. -ın xəbərinə görə, o, qatıldığı teleproqramlardan birində "Minidiskin hesabına hamı oxuyan olub. Kim istəyirsə, incisin. Oxuyan gəlsin, mikrofonsuz, tar-kamanla canlı ifa etsin görüm mən dediyim şeyləri verə bilirsə, desin ki, mə

3 oktyabr
.

Azərbaycanın Əməkdar incəsənət xadimi DÜNYASINI DƏYİŞDİ - FOTO

Əməkdar incəsənət xadimi, görkəmli musiqişünas, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, professor Sürayə Ağayeva 77 yaşında vəfat edib. Bu barədə APA-ya S.Ağayevanın oğlu Fərid Gülməmmədov məlumat verib. O bildirib ki, bir müddət əvvəl insult keçirərək xəstəxanaya yerləşdirilən S.Ağayevanın səhhəti bir neç

20 oktyabr
.

Azər Zeynalov: Şahlar Quliyev Azərbaycan teatrında uğurlu rollar oynayıb

Xalq artisti Şahlar Quliyev Azərbaycan incəsənətində xeyli iş görüb, teatrda uğurlu rollar oynayıb. "Report" xəbər verir ki, bu sözləri mərhumun vida mərasimində iştirak edən Xalq artisti Azər Zeynalov deyib. O bildirib ki, Şahlar Quliyev Azərbaycan teatrının görkəmli simalarından olub:. "Teatr

26 oktyabr
.

Siyavuş Kərimi vəzifəsindən azad olundu

Siyavuş Əşrəf oğlu Kərimi Azərbaycan Milli Konservatoriyasının rektoru vəzifəsindən azad edilib. xəbər verir ki, Prezident İlham Əliyev bununla bağlı Sərəncam imzalayıb. Qeyd edək ki, Xalq artisti Siyavuş Kərimi 2001-ci ildən rektor idi

27 noyabr
.

Arif Babayev: "Qızım, məni bağışla…"

Xalq artisti, görkəmli xanəndə Arif Babayevin səhhətində problem yaranıb. xəbər verir ki, bu barədə -a A.Babayev özü məlumat verib. Sənətkar səhhəti ilə əlaqədar hazırda danışmaqda çətinlik çəkdiyini bildirib:. "Qızım, məni bağışla, yaxşı deyiləm. Danışmağa da çətinlik çəkirəm. İndi-indi özümə gəlməy

13 sentyabr
.

Ümummilli lider Heydər Əliyevin Xalq artistləri ilə arxiv fotosu

Xalq artisti Brilliant Dadaşova sosial şəbəkə hesabında Ulu Öndər Heydər Əliyevlə bağlı paylaşım edib. xəbər verir ki, sənətçi illər əvvəl tədbirlərdən birində ümummilli liderlə çəkilən fotosunu yayımlayıb. İfaçı şəkilə "Hörmət və ehtiramla yad edirik" sözlərini əlavə edib. Fotoda Xalq artistlər

12 dekabr
.

"Su uyuyar, düşmən uyumaz" nə deməkdir?- Belə yaranıb

Azərbaycan dilində də, türk dilində də "Su uyuyar, düşmən uyumaz" kimi bir atalar sözü var. Su ilə düşmənin nə əlaqəsi var? Bu məsəl necə yaranıb?. -ın "Belə yaranıb" rubrikasına istinadən bu barədə məlumat verir. Araşdırmalara görə, bu məsəldə su yox, süy kəlməsi işlənir. Süy qədi

8 oktyabr
.

Türkiyənin məşhur müğənnisi Gülben Ergen xəstəxanalıq oldu

Türkiyənin məşhur müğənnisi və aktrisası Gülben Ergen xəstəxanaya düşüb. -ın verdiyi məlumata görə, ifaçı bununla əlaqədar özünün sosial şəbəkə hesabından paylaşım edib. O, ağır şəkildə zəhərləndiyini bildirib və əlində sistemlə şəklini paylaşıb. "Həyatımda bu qədər ağır və çətin bir zəhərlənm

26 oktyabr
.

Başına müsibətlər gələn, 35 yaşında ölən aktyorun faciəvi həyat yolu

1972-ci ildə Şamil Mahmudbəyovun lentə aldığı "Həyat bizi sınayır" filmi gənclərin ən sevimli filmlərindən idi. Şahmar Ələkbərov, Amaliya Pənahova, Eldəniz Zeynalov, Xuraman Qasımova kimi məhşurların rol oynadığı film yazıçı Vidadi Babanlının eyniadlı povesti əsasında ekranlaşdırılmışdır. Filmi

2 noyabr