Müəllimliyin peşə standartı niyə yoxdur? - AÇIQLAMA

Müəllimlik peşəsi cəmiyyətin ən əsas təməl daşı olan təhsil sisteminin mərkəzində dayanır. Müəllimlər yalnız bilik ötürən deyil, həm də gələcək nəsilləri formalaşdıran şəxslərdir. Buna görə də, müəllimlik peşəsi yüksək peşəkarlıq, etik davranış və tədris bacarıqları tələb edir. Müasir dövrdə bir çox ölkələrdə müəllimlik peşəsi üçün standartlar müəyyən edilib və bu standartlar təhsil keyfiyyətini artırmaqda mühüm rol oynayır. Azərbaycanda isə müəllimlik peşəsinin standartlarının olmaması həm təhsil sistemində, həm də cəmiyyətin müəllimliyə olan yanaşmasında müəyyən problemlər yaradır.

Bəs görəsən öləmizdə müəllimliyin peşə standartları niyə yoxdur?

Mövzu ilə bağlı təhsil eksperti Kamran Əsədov Sonxeber.az – a açıqlama verib:

"Müəllimlik peşə standartlarının olmaması ilk növbədə tədris prosesinin keyfiyyətinə təsir göstərir. Peşə standartları müəllimin hansı biliklərə, bacarıqlara və kompetensiyalara malik olmalı olduğunu müəyyən edir. Bu standartlar olmadan müəllimlər arasında vahid səviyyəni qorumaq və tədrisin keyfiyyətini təmin etmək çətinləşir. Nəticədə, tədris keyfiyyəti fərqli məktəblərdə, bölgələrdə və hətta müəllimlər arasında müxtəlif səviyyələrdə ola bilər. Bu da təhsil bərabərsizliyinə səbəb olur və şagirdlərin ümumi inkişafına mənfi təsir göstərir.

Müəllimlik peşə standartlarının olmaması müəllim hazırlığı və peşəkar inkişaf prosesinə də mənfi təsir göstərir. Hazırda Azərbaycanda müəllimlərin hazırlığı əsasən ali təhsil müəssisələrində pedaqoji fakültələr vasitəsilə həyata keçirilir. Lakin bu tədris prosesində müəllimlərin əldə etməli olduğu konkret bilik və bacarıqlar tam olaraq müəyyən edilməyib. Peşə standartları olmadığı üçün bu proqramlar daha çox ümumi nəzəri biliklərə fokuslanır və praktiki tədris bacarıqlarını inkişaf etdirməkdə məhdudiyyətlər yaranır. Nəticədə, ali təhsildən məzun olan müəllimlər real tədris prosesinə tam hazır olmur.

Peşə standartlarının olmaması müəllimlərin qiymətləndirilməsi və sertifikasiyası prosesini də çətinləşdirir. Müəllimlərin bilik və bacarıqlarının necə ölçülməsi, hansı meyarlarla qiymətləndirilməsi və sertifikatlaşdırılmasının necə həyata keçirilməsi qeyri-müəyyən qalır. Bu da sertifikasiya prosesinin obyektivliyini və etibarlılığını şübhə altına alır. Sertifikasiya müəllimlərin peşəkar inkişafına yönəlmiş bir proses olmalıdır, lakin standartlar olmadan bu proses daha çox formal xarakter daşıyır və müəllimlərin real ehtiyaclarını əks etdirmir.

Müəllimlik peşə standartları necə olmalıdır?

Bu standartlar bir neçə əsas komponentdən ibarət olmalıdır:
1. Peşə bilikləri və bacarıqları: Müəllimlərin tədris edəcəyi fənn üzrə yüksək səviyyəli biliklərə malik olması, müasir tədris metodlarını və texnologiyalarını tətbiq edə bilməsi vacibdir. Standartlar müəllimlərin hansı bilik səviyyəsinə malik olmalı olduğunu aydın şəkildə müəyyən etməlidir.
2. Pedaqoji kompetensiyalar: Müəllimlərin şagirdlərin psixoloji və sosial ehtiyaclarını anlamaq, müxtəlif yaş qruplarına uyğun tədris strategiyalarını tətbiq etmək və inklüziv təhsil mühitini təmin etmək bacarığı bu standartların ayrılmaz hissəsi olmalıdır.
3. Etik davranış kodeksi: Müəllimlər üçün etik davranış standartlarının müəyyən edilməsi həm peşəkar mühitdə, həm də şagirdlərlə münasibətdə yüksək dəyərlərin qorunmasını təmin edə bilər.
4. Davamlı peşəkar inkişaf: Standartlar müəllimlərin peşəkar inkişafını stimullaşdırmalı və onların davamlı olaraq yeni biliklər əldə etməsinə şərait yaratmalıdır. Müəllimlər üçün müntəzəm təlimlər və ixtisasartırma proqramları standartların əsas hissəsi olmalıdır.

Peşə standartlarının tətbiqi təhsil sisteminə bir neçə istiqamətdə müsbət təsir göstərə bilər. İlk növbədə, tədris prosesinin keyfiyyəti yüksələcək. Müəllimlər vahid standartlara uyğun olaraq hazırlanacaq və tədris prosesində vahid yanaşma tətbiq ediləcək. Bu da təhsil bərabərliyinin təmin edilməsinə töhfə verəcək. İkincisi, peşə standartları müəllimlərin cəmiyyətdəki statusunu yüksəltmək üçün əhəmiyyətli vasitədir. Müəllimlərin yüksək peşəkarlıq səviyyəsi onların cəmiyyət tərəfindən daha çox hörmət və etimad qazanmasına səbəb olacaq.

Üçüncü təsir isə müəllimlərin peşəkar inkişafı ilə bağlıdır. Standartlar müəllimlərə öz bacarıqlarını necə inkişaf etdirmək və tədris keyfiyyətini necə artırmaq barədə aydın istiqamətlər verəcək. Bu, müəllimlərin öz peşəsinə qarşı məsuliyyətini artıracaq və onları daha fəal öyrənənlərə çevirəcək.

Dünya təcrübəsi göstərir ki, müəllimlik peşə standartları təhsil keyfiyyətini artırmaqda mühüm rol oynayır. Məsələn, Finlandiya və Sinqapur kimi ölkələrdə müəllimlik peşəsi üçün ciddi standartlar tətbiq edilir və müəllimlərin hazırlanması prosesi yüksək səviyyədə həyata keçirilir. Bu ölkələrdə müəllimlər yalnız nəzəri biliklərə deyil, həm də praktiki bacarıqlara əsaslanan təlimlərə cəlb edilir və onların davamlı inkişafı təmin olunur.

Azərbaycanda müəllimlik peşə standartlarının hazırlanması və tətbiqi təhsil sisteminin inkişafı üçün vacib addımlardan biridir. Bu standartlar müəllimlərin peşəkarlığını artırmaqla yanaşı, tədris keyfiyyətini yüksəldəcək, təhsil bərabərliyini təmin edəcək və gələcək nəsillərin daha yüksək səviyyədə təhsil almasına şərait yaradacaq. Belə standartlar həm də müəllimlər üçün daha aydın bir çərçivə yaradaraq, onların peşəkar fəaliyyətinə dərinlik və istiqamət verəcəkdir".

Çiçək Sadatova

Telegramda izləyin