Tarixi dəyişdirən il: bəşəriyyət dünyanın sonunun gəldiyini düşünüb xaosa necə qərq oldu

Tarixi dəyişdirən il: bəşəriyyət dünyanın sonunun gəldiyini düşünüb xaosa necə qərq olduDünya əvvəllər də fəlakətli iqlim dəyişikliyi ilə üzləşib, lakin bəziləri dövrün sonu ilə müqayisə oluna biləcək təsirə malik olub.

Bəşər tarixinin ən qaranlıq dövrlərindən biri eramızın 536-cı ili olub, səmanın qaraldığı, məhsulların məhv olduğu və sivilizasiyaların əsrlər boyu hiss edilən böhrana məruz qaldığı bir dövrdür.

Lent.az bildirir ki, amerikalı təkamülçü bioloq Skott Trevers "Forbes" üçün yazdığı məqalədə Roma və Çin imperiyalarının yazılı mənbələrində iz qoymuş bu sirli hadisənin səbəb və nəticələrini təhlil edir. Müasirlər həmin ili günəşsiz bir dövr kimi təsvir ediblər: gündüzlər səma qalın boz təbəqə ilə örtülüb, hətta yayda qar yağıb, soyuq və məhsul çatışmazlığı geniş əraziləri bürüyüb. Roma salnamələrində "çörəksiz illər"dən, Çin salnamələrində isə "qeyri-adi qış şaxtalarından" bəhs edilir.

Müasir araşdırmalar göstərir ki, bu, mifik "dünyanın sonu" deyil, güclü vulkan püskürməsinin nəticəsidir. Qrenlandiya və Antarktidadan gələn buz nüvələrinin təhlili atmosferə qlobal emissiyaları göstərən sulfat konsentrasiyasında kəskin sıçrayış tapıb. Bununla belə, elm adamları hələ də fəlakətin dəqiq yerini müəyyən edə bilməyiblər, İslandiyadan Alyaskaya qədər.

Ancaq ən pis şey ondan sonra olub. 539 və ya 540-cı illərdə daha bir güclü püskürmə bu dəfə İlopanqo vulkanından (indiki Salvador ərazisində) baş verib. O, iqlim böhranının təsirlərini daha da gücləndirib, planetin temperaturunun daha da aşağı düşməsinə səbəb olub, nəticədə 2°C-lik kəskin soyuma baş verib. Bu, təbii bioloji ritmləri pozan qlobal sistem üçün böyük dəyişiklikdir.

Ekoloji zəncirvari reaksiya

Püskürmələr günəş işığına maneə törədən, fotosintezi yavaşlatan qalın bir kül örtüyü buraxıb. Məhsullar məhv olub və ekosistemlər dağılmağa başlayıb. Problemlər kənd təsərrüfatından çox-çox kənara çıxır - hətta vəhşi təbiət də əhəmiyyətli dəyişikliklərə məruz qalıb.

Treversin yazdığı kimi, tanış olan qida məhsullarının yoxa çıxması böcəklərin sayının azalmasına və quşların miqrasiya yollarının pozulmasına səbəb olub. Məməlilər qida çatışmazlığından əziyyət çəkiblər, bu da yırtıcıları ov axtarmaq üçün insan məskənlərinə gəlməyə məcbur edib. İrlandiya salnaməçiləri üç il ardıcıl olaraq çörəksiz qaldıqlarını və Avropada mal-qaranın yorğunluqdan öldüyünü qeyd ediblər.

Lakin ən dağıdıcı nəticə təkcə iqlim böhranı deyil, ondan sonra gələnlər olub.

Tarixi dəyişən pandemiya

541-ci ildə, ilk iqlim fəlakətlərindən cəmi bir neçə il sonra Bizansda Yustinian vəbası başlayıb. 100 milyona qədər insanın ölümünə səbəb olan xəstəlik dəhşətli sürətlə yayılaraq şəhərləri və bütöv rayonları məhv edib. Qlobal soyutma nəticəsində ekosistemlərdə baş verən dəyişikliklərin vəba xəstəliyinin əsas daşıyıcıları olan gəmirici populyasiyasının artmasına səbəb olduğu nəzəriyyəsi var.

Trevers qeyd edir ki, bu fəlakətlərin nəticələri o qədər geniş miqyaslı olub ki, hətta dünyanın siyasi xəritəsinə də təsir edib. Dövlətlər tənəzzülə uğrayıb, iqtisadiyyatlar dağılıb, miqrasiya nümunələri dəyişib və sosial strukturlar dramatik dəyişikliklərə məruz qalıb.

Ancaq tarix göstərib ki, fəlakətlər heç də həmişə sivilizasiyanın sonu demək deyil. Bəzi cəmiyyətlərin zəiflədiyi yerlərdə digərləri uyğunlaşmağın və onların yerini tutmağın yollarını tapıblar. Bu dövr təkcə iqlim böhranını qeyd etməyib - bu, bəşər tarixində dönüş nöqtəsi olub və bizə öyrəşdiyimiz dünyanın nə qədər kövrək ola biləcəyini xatırladıb.


Sonxeber.az
Telegramda izləyin
Dünyada   Baxılıb: 291   Tarix: 16 mart 2025  

Şikayətiniz varsa Whatsapp: 051 7028255

Facebookda Paylaş


Oxşar xəbərlər

.

İnsanları aldadaraq pul yığan şəxs saxlanıldı - 171 manatı ƏLİNDƏN ALINDI

Türkiyə bələdiyyə polisi evinin yandığını deyərək dilənən dilənçini saxlayıb və yığdığı pulu əlindən alıb. "Haber Globa"a istinadən xəbər verir ki, həmin şəxs insanların duyğularından istifadə edərək onlara işləyə bilmədiyini,. evinin yandığını deyib və bu yolla onlardan pul alıb. O insanlar

17 sentyabr 2021
.

Napoleonun baş geyimi hərraca çıxarılır

Fransa imperatoru Napoleon Bonapartın üçkünc şlyapası hərraca çıxarılır. Qeyd edilir ki, Napoleon 1807-ci ildə hərbi kampaniya zamanı bu şlyapadan istifadə edib və Rusiya imperatoru I Aleksandrla görüş zamanı məhz həmin baş geyimində olub. Hərrac sentyabrın 15-dən 22-dək keçiriləcək və Fransa imperatorun

16 sentyabr 2021
.

Qəbirdən çıxanı gördü, videonu titrəyərək çəkdi - VİDEO

ABŞ sakini tərəfindən çəkilən qorxunc kadrlar hər kəsi heyrətə salıb. -a istinadən xəbər verir ki, qəbiristanlıqdan çıxan saçları çəkən Coel Morrison saçların niyə çıxdığına təəccüblənib və səlahiyyətlilərdən məsələyə baxılmasını istəyib. Qəbirstanlıqda yaxınını ziyarət edən Morrison qəbirdən çıxan saçların

17 sentyabr 2021
.

Yəməndə fövqəladə vəziyyət elan edildi

Yəmənin cənubunda husilərin mümkün hücumu və ağır iqtisadi vəziyyətə qarşı kütləvi etirazlar fonunda fövqəladə vəziyyət elan edilib. -a istinadən xəbər verir ki, bu barədə Rusiya mediası məlumat yayıb. Ölkənin cənub administrasiyasının rəhbəri Aydarus əl-Zübeydi bildirib ki, bütün əyalətlərdə silahl

16 sentyabr 2021
.

18 yaşlı tennisçinin geyimi sosial şəbəkələrdə ajiotaj yaratdı - FOTO

"US Open"in qalibi olan britaniyalı tennisçi Emma Radukanunun Açıq Çempionatda geyindiyi idman komplekti böyük ajiotaja səbəb olub. "Böyük Dəbilqə" turinirinin 18 yaşlı çempionu, "Nike" firmasının dar topunda və yubka-şortda korta çıxıb. Məlumata görə, elə həmin günü şirkəti

15 sentyabr 2021
.

İki dəfə dünyaya gəldiyini deyən qadın ÖLKƏ RƏHBƏRİNİ DƏ ŞOKA SALDI

Reenkarnasiya həqiqətən var ya yox bilinmir, amma Hindistanda baş verən bu hadisə, ona olan baxışınızı tamamilə dəyişəcək. -a istinadən iki dəfə doğulduğunu iddia edən hindli Şanti Devinin ağlları başdan alan hekayəsini təqdim edir. Şanti Devi cəmi 4 yaşında ikən ailəsinə evindən 120 kilometr uzaqlıqd

18 sentyabr 2021
.

Rəqs edən qadın meymun tərəfindən qarət olundu - VİDEO

Çində milli parkların birində gülməli hadisə baş verib. Belə ki, qadının təbiət fonunda rəqs etmək həvəsi onun meymun tərəfindən qarət olunması ilə nəticələnib. Hadisənin görüntüləri sosial şəbəkədə yayılıb. Kadrlarda qadının oynadığı vaxt bir meymunun çevik hərəkətlə onun çantasını qapıb qaçması ək

16 sentyabr 2021
.

Kürəkən 55 yaşlı qayınanasına aşiq oldu

Türkiyədə 32 yaşlı K.K qayınanasına aşiq olub. Qayınana kürəkənin sevgi etirafına yox cavabını verib onu bu münasibətin baş tutmayacağına inandırmağa çalışsa da, fikrindən döndərə bilməyib. -a istinadən xəbər verir ki, N.K adlı qadın 6 illik ərinin onun anasına aşiq olduğundan xəbər tutan kimi boşanmağ

16 sentyabr 2021
.

Lukaşenko Düşənbəyə iti ilə səfər etdi

Belarusun lideri Aleksandr Lukaşenko sentyabrın 15-də Düşənbəyə işgüzar səfərə gedib. -a istinadla xəbər verir ki, Lukaşenko burada Tacikistan prezidenti Emomali Rahman, İrandan olan həmkarı İbrahim Rəisi ilə görüşüb. Məlumata görə, Lukaşenkonun Tacikistana səfərinin formal hissəsindən sonra Belaru

17 sentyabr 2021