Qitələrin parçalanması necə baş verir? - Alimlər tektonik plitələrin hərəkətini araşdırdı

Qitələrin parçalanması necə baş verir? - Alimlər tektonik plitələrin hərəkətini araşdırdıAlimlər qitələrin milyon illər ərzində necə "dərinlikdən ayrıldığını" və bunun Yer mantiyasındakı proseslərə necə təsir etdiyini araşdırıblar.

Qaynarinfo xəbər erir ki, Sautqempton Universitetinin geoloqları Nature Geoscience jurnalında dərc olunan yeni tədqiqatda okean ortasında yerləşən vulkanik adalarda niyə materik mənşəli kimyəvi maddələrin tapıldığını izah ediblər.

Əvvəllər elm adamları bu "materik izlərini" iki yolla izah etməyə çalışırdılar:

* Tektonik plitələrin sərhədlərində yenidən emal olunan okean çökmələri;
* Yer dərinliyindən qalxan isti süxur sütunları — yəni mantiyanın şleyfləri.

Amma bu nəzəriyyələr müşahidə olunan bütün faktlara cavab vermirdi. Bəzi vulkanik regionlarda yer qabığının təkrar emalı əlamətləri yox idi, digərləri isə çox soyuq və dayaz idi ki, onları dərin mantiyadan gələn proseslərlə izah etmək mümkün olsun.

Yeni tədqiqat fərqli yanaşma təklif edir: qitələr yalnız səthdə deyil, həm də 150–200 km dərinlikdə yavaş-yavaş "soyulur".

Tektonik qüvvələr qitələri dartdıqca, onların altı boyunca "mantiyə dalğası" adlanan axın hərəkət edir və kontinental süxurların parçalarını qoparıb okean mantiyasına doğru daşıyır. Bu fraqmentlər bəzən 1000 kilometrdən çox məsafəyə hərəkət edir.

Okean mantiyasına düşən bu "qitə parçaları" ətrafdakı süxuru kimyəvi cəhətdən dəyişdirir və gözlənilməz yerlərdə uzunmüddətli vulkanizm üçün yanacaq rolunu oynayır. Beləcə, qitələrin parçalanması dayansa da, mantiyanın dərin qatlarındakı bu sistem milyon illər boyu aktiv qalır.

Alimlər bu nəzəriyyəni Hind okeanındakı sualtı dağlar zəncirinin — qədim Qondvana superqitəsinin dağılmasından sonra formalaşmış regionun — geokimyəvi məlumatlarını təhlil edərək sınaqdan keçiriblər.

Analizlər göstərib ki, Qondvananın parçalanmasından qısa müddət sonra maqmanın tərkibi qəfil "materik izləri" ilə zənginləşib. Zaman keçdikcə bu kimyəvi siqnal tədricən zəifləyib, bu da kontinentdən qopmuş materialın tükənməsi ilə izah olunur.

Məqalənin müəllifləri qeyd edirlər: bu kəşf dərin mantiyadan gələn şleyflərin mövcudluğunu istisna etmir, lakin Yer mantiyasının tərkibini formalaşdıran tamamilə yeni bir mexanizmə işarə edir. Qitələrin ayrılması dərinliklərdə uzunmüddətli zəncirvari hadisələri başladır — sanki Yer daxilində domino effekti yaranır və bu proses qitə köklərini dünyanın müxtəlif yerlərində baş verən geoloji aktivliklə birləşdirir.


Sonxeber.az
Telegramda izləyin
Dünyada   Baxılıb: 236   Tarix: 13 noyabr 2025  

Şikayətiniz varsa Whatsapp: 077 7125666

Facebookda Paylaş


Oxşar xəbərlər

.

300 uşağı var imiş

Çinli milyarder 300 övlad sahibi olduğunu etiraf edib. xəbər verir ki, Çinin oyun sənayesində tanınmış iş adamı Sü Bo ilə bağlı qalmaqallı xəbər yayılıb. Onun keçmiş sevgilisi Tan Cin South "China Morning Post"a açıqlamasında milyarderin 300 övladı olduğunu bildirib. Cin iddia edir ki, S. B

1 dekabr
.

Çində "xoşbəxt deyilsənsə, işə gəlmə" icazəsi tətbiq olunur

Çində "Pang Dong Lai" şirkətinin qurucusu Yu Donglai işçiləri üçün "xoşbəxt deyilsənsə, işə gəlmə" icazəsini tətbiq etməyə başlayıb. Ölkə.az xarici KİV-ə istinadla xəbər verir ki, işçilər özlərini stresli, məyus, tükənmiş və ya istirahətə ehtiyacı olduğunu hiss edəndə rəhbərlikdə

1 dekabr
.

Türkiyənin hakim partiyası tankerlərə qarşı hücuma münasibət bildirib

Türkiyənin hakim Ədalət və İnkişaf Partiyası (AK Parti) Qara dənizdə "Kairos" və "Virat" tankerlərə qarşı hücumlara münasibət bildirib. "Report" xəbər verir ki, bu barədə hakim partiyanın sədr müavini Efkan Ala sosial şəbəkə hesabında yazıb. "Qara dənizin müstəsna iqtisad

30 noyabr
.

Macar tərcüməçi Putinin sözlərini səhv tərcümə edib

Macarıstanın Baş naziri Viktor Orbanın Kremldə Rusiya Prezidenti Vladimir Putinlə görüşü zamanı tərcüməçinin səhvləri səbəbindən Rusiya liderinin sözləri qeyri-dəqiq çatdırılıb. bu barədə "Telex" nəşrinə istinadən xəbər verir. Tərcüməçi Putinin bir sıra fikirlərini ya yumşaldıb, ya da tamamil

30 noyabr
.

Epşteynin kabus adasından ilk - Fotolar

ABŞ Nümayəndələr Palatasının Nəzarət Komitəsinin Demokrat üzvləri onlarla azyaşlı qızın istismar edildiyi şəbəkə ilə bağlı ittiham olunan Ceffri Epşteynin şəxsi adası "Little Saint James"dən əvvəllər yayımlanmamış foto və videolar paylaşıblar. "Qafqazinfo" xəbər verir ki, demokra

4 dekabr
.

İran XİN: Venesuelanın hava məkanının bağlanması ABŞ-nin özbaşınalığıdır

İranın Xarici İşlər Nazirliyi (XİN) ABŞ Prezidenti Donald Trampın Venesuela hava məkanının bağlanması ilə bağlı fikirlərini pisləyib. "Report"un məlumatına görə, bu barədə Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi teleqram kanalında bildirilib. "Xarici İşlər Nazirliyinin nümayəndəsi ABŞ-nin Venesuelanı

30 noyabr
.

İkinci övladı olacaq

İngilis müğənni Elli Qoldinqin ikinci övladı olacaq. Axşam.az xəbər verir ki, bu barədə ötən gün Londonda keçirilən "Fashion Awards" mükafatlandırma mərasimində bəlli olub. Qeyd edək ki, 38 yaşlı ifaçının keçmiş həyat yoldaşı Kaspar Joplinqdən 4 yaşlı Artur adlı övladı da var. Son aylarda şəxs

2 dekabr
.

ABŞ-yə 5 000-dən çox əfqanın gəlişi ölkə hakimiyyətində narahatlıq doğurub

Rəsmi Vaşinqton hesab edir ki, 2021-ci ildə Amerika hərbçilərinin Əfqanıstandan çıxarıldıqdan sonra ABŞ-yə gələn 5 00-dən çox əfqan Birləşmiş Ştatların milli təhlükəsizliyinə təhdid yarada bilər. "Report"un məlumatına görə, bu barədə ABŞ-nin Daxili Təhlükəsizlik Nazirliyinin statistikasın

30 noyabr
.

Dünya şöhrətli dramaturq vəfat etdi

Dünya şöhrətli dramaturq və rejissor Tom Stoppard 88 yaşında vəfat edib. Axşam.az xəbər verir ki, o, Britaniyadakı evində dünyasını dəyişib. Dramaturqun ölüm səbəbi isə açıqlanmayıb. Qeyd edək ki, Stoppard "Arkadiya", "Həqiqi şey", "Utopiya sahili", "Rozenkrans və Gildenşter

30 noyabr