Avropada maraqlı qış adət-ənənələri: Yeni il hədiyyələrini kim gətirir və niyə?

Uşaqlara Yeni il hədiyyələri gətirən obraz Santa-Klausdan xeyli qədimdir. Bu obrazın kökləri Avropanın qədim bütpərəst inanclarına, qış gün dönümü mərasimlərinə və Müqəddəs Nikolay haqqında xristian əfsanələrinə dayanır.

Lent.az xarici mediaya istinadla xəbər verir ki, araşdırmalara görə, dünyanın müxtəlif ölkələrində Yeni il hədiyyələrini eyni nağıl qəhrəmanı gətirmir.

Bəzi yerlərdə bu, xeyirxah qoca, bəzilərində uşaq, mələk, cadugər və ya bir neçə obrazın birləşməsi kimi təqdim olunur. Bütün bu fiqurları isə ümumi bir anlayış birləşdirir, Yeni il hədiyyələrinin paylayıcısı. Bu anlayış qədim inancların, xristian ənənələrinin və folklorun qovuşuğunda formalaşıb.

Tarixçilərin fikrincə, qış dövründə hədiyyə vermək ənənəsi hələ xristianlıqdan əvvəl mövcud olub. Şimali və Mərkəzi Avropada qış gün dönümü ilin ən qısa günü və ən uzun gecəsi xüsusi əhəmiyyət daşıyırdı. İnsanlar bu dövrdə canlılar aləmi ilə ruhlar dünyası arasındakı sərhədlərin daha da zəiflədiyinə inanırdılar.

Skandinaviya mifologiyasında hədiyyə paylayıcısı obrazı tez-tez ali tanrı Odinlə əlaqələndirilir. Yöl bayramı zamanı onun səmada səyahət etdiyi, insanları müşahidə etdiyi düşünülürdü. Uşaqlar Odinin atı üçün yemək qoyur, səhər isə bunun əvəzində hədiyyə tapacaqlarına inanırdılar. Gecə nəsə qoymaq və səhər hədiyyə almaq motivi bu günə qədər bir çox Avropa ənənələrində yaşamaqdadır.

Xristianlığın yayılması ilə bütpərəst inanclar tam yox olmadı, sadəcə yeni məna qazandı. Bu dövrdə əsas fiqur IV əsrdə yaşamış Müqəddəs Nikolay oldu. O, səxavəti və kasıblara gizli yardımı ilə tanınırdı. Məhz onun adı uşaqlara gizlicə hədiyyə vermək ənənəsi ilə bağlanır. Orta əsr Avropasında Müqəddəs Nikolay uşaqların, səyyahların və kənarda qalan insanların himayədarı hesab olunurdu, onun anım günü 6 dekabr isə uşaqlar üçün xüsusi bayrama çevrilmişdi.

Zaman keçdikcə hər bir bölgədə Milad hədiyyələrini gətirən özünəməxsus obraz formalaşıb. Almaniya və Avstriyada bu rolu bəzən körpə İsa və ya mələyə bənzər varlıq yerinə yetirir. Fransada hədiyyələri Milad gecəsi Per Noel gətirir. İtaliyada isə xristian obrazları ilə yanaşı, Epifaniya bayramında hədiyyə paylayan süpürgəli yaşlı qadın Bəfana da mövcuddur. Şimali Avropada isə qış və ev ruhları ilə bağlı folklor personajları qorunub saxlanılıb.

Bu obrazlar hər zaman yalnız mehriban olmayıb. Bəzən onlar tərbiyəli uşaqları mükafatlandırmaqla yanaşı, sözə baxmayanları cəzalandıran fiqurlar kimi də təsvir edilib.

XIX əsrdə ABŞ-da formalaşan Santa-Klaus obrazı isə Müqəddəs Nikolayın, Avropa folklor personajlarının və müasir şəhər mədəniyyətinin xüsusiyyətlərini özündə birləşdirib. Məhz bu obraz sonradan dünya miqyasında ən məşhur Milad personajına çevrilərək bir çox yerli ənənələri kölgədə qoyub. Buna baxmayaraq, bir çox ölkələrdə Milad hədiyyəçiləri bu gün də milli və mədəni kimliyin bir hissəsi kimi qorunur.

Tədqiqatçılar qeyd edirlər ki, hədiyyə paylayıcısı obrazı təkcə uşaqlar üçün nağıl deyil. O, səxavət, qayğı, sosial ədalət və ümid ideyalarını simvolizə edir. Xüsusilə ilin sonu və yeni dövrün başlanğıcı ərəfəsində bu dəyərlər daha da önəmli olur.

Məhz buna görə də Müqəddəs Nikolaydan tutmuş folklor varlıqlarına qədər Milad personajları mədəniyyətdə yaşamaqda davam edir və hər dövrdə yenidən mənalandırılır.

Telegramda izləyin