Məktəblərdə summativlər və dərsliklər ELEKTRONLAŞDIRILA BİLƏR - AÇIQLAMA

Bu gündən etibarən ölkəmizdə yeni tədris ili başlayıb. Yeni tədrisin ilinin başlanması ilə dərsliklər və imtahanlar məsələsi gündəmə gəlir. Məktəblərimizdə summativ iymətləndirmədən istifadə olunur. Eyni zamanda məktəb dərslikləri ilə yanaşı, uşaqlara iş dəftərləri və test kitablarından verilən tapşırıqlar onlar üçün ağır yükdür.

Bəs təhsil müəssisələrində summativ qiymətləndirmələr və dərsliklər elektronlaşdırıla bilər? Mövzu ilə bağlı Sonxeber.az-a danışan təhsil məsələləri üzrə ekspert Kamran Əsədov deyib ki, Summativ qiymətləndirmələrin və orta məktəb dərsliklərinin elektronlaşdırılması təhsil sahəsində böyük dəyişikliklərə və innovasiyalara yol açan bir prosesdir:

"Bu tendensiya son illərdə sürətlənmişdir və bir çox ölkədə təhsil sistemlərinin rəqəmsal transformasiyası prioritet istiqamətlərdən biri kimi qəbul olunur. Bu prosesin həm təhsil sistemi, həm də cəmiyyət üçün geniş üstünlükləri var. Aşağıda bu üstünlükləri, imkanları və çətinlikləri daha geniş şəkildə izah edəcəyəm:

1. Elektron dərsliklərin və qiymətləndirmələrin əlçatanlığı

Elektron dərsliklər: Rəqəmsal dərsliklər şagirdlərə və müəllimlərə materiallara istənilən vaxt və yerdən giriş imkanı verir. Ənənəvi kağız dərslikləri ilə müqayisədə, rəqəmsal dərsliklər fiziki məhdudiyyətlərdən azaddır. Bunun sayəsində şagirdlər evdən və ya kitabları daşımağa ehtiyac olmadan dərslərə hazırlaşa bilirlər. Bu, xüsusilə pandemiya kimi vəziyyətlərdə, məsafədən təhsil üçün böyük üstünlük təşkil edir.

Elektron qiymətləndirmələr: Rəqəmsal summativ qiymətləndirmələr (imtahanlar və testlər) şagirdlərə qiymətləndirmə prosesində asan və çevik bir yol təqdim edir. Bu sistemlər qiymətləndirmənin keçirilməsi və nəticələrin qiymətləndirilməsini avtomatlaşdırır, həmçinin, imtahan nəticələrini dərhal əldə etməyə imkan verir. Müəllimlər testlərin əl ilə yoxlanmasına daha az vaxt sərf edir və bu da onların tədris işlərinə daha çox vaxt ayırmalarını təmin edir.

2. İnteraktivlik və fərdiləşdirilmiş tədris prosesi
Elektron dərsliklərdə multimedia vasitələrinin (videolar, animasiyalar, interaktiv fəaliyyətlər) istifadəsi öyrənmə prosesini şagirdlər üçün daha cəlbedici edir. Şagirdlər ənənəvi kitab oxumaq əvəzinə müxtəlif formalarda təqdim edilən məlumatlarla qarşılıqlı əlaqədə olurlar. Bu isə müxtəlif öyrənmə üslublarına uyğunlaşmağa və hər bir şagirdin tədris prosesində öz sürətində irəliləməsinə kömək edir.

Bundan əlavə, adaptiv öyrənmə platformaları şagirdlərin fərdi ehtiyaclarını və bacarıqlarını nəzərə alaraq onlara xüsusi dərsliklər və tapşırıqlar təqdim edə bilir. Bu platformalar şagirdlərin zəif tərəflərini aşkar edir və onları gücləndirəcək əlavə materiallar təqdim edir.

3. Resurslara qənaət və ekoloji faydalar
Kağız dərsliklərin çapı və nəşri xeyli vəsait tələb edir. Hər il minlərlə kitab çap edilir və bu, həm iqtisadi, həm də ekoloji baxımdan ciddi xərclərlə nəticələnir. Elektron dərsliklər bu məsələləri həll etməyə kömək edir. Dərsliklər rəqəmsal formatda yayımlandıqda çap, kağız və nəqliyyat xərcləri aradan qalxır. Bu, həmçinin ağacların kəsilməsini azaldır, beləliklə ekoloji davamlılığa da töhfə verir.

4. Dəqiqlik və analitikaya əsaslanan qərarların qəbul edilməsi
Elektron qiymətləndirmə platformaları şagirdlərin performansını daha dəqiq izləməyi və qiymətləndirmə nəticələrini təhlil etməyi asanlaşdırır. Məsələn, hər bir şagirdin hansı mövzularda daha yaxşı və ya zəif olduğunu görmək mümkündür. Müəllimlər və məktəb rəhbərləri bu məlumatlardan istifadə edərək tədris strategiyalarını fərdiləşdirə, əlavə dəstəyə ehtiyacı olan şagirdləri müəyyənləşdirə bilərlər.

Bu cür platformalar məlumat analitikası vasitəsilə təhsil prosesinə yeniliklər gətirir. Tətbiq edilən süni intellekt və məlumat analitikası vasitələri dərhal cavablandırılan suallar, vaxt idarəetməsi və tapşırıqların çətinlik səviyyəsi kimi faktorları təhlil edir. Bu da şagirdlərə real vaxtda geribildirim verir və onların tədris prosesində inkişaf etmələrini sürətləndirir.

5. Dərsliklərin və tədris proqramlarının yenilənməsi
Ənənəvi kağız dərsliklərin yenilənməsi çətin və vaxt aparan bir prosesdir. Dərsliklərin yeni nəşri illər ala bilər və bu da materialların köhnəlməsinə səbəb ola bilər. Elektron dərsliklər isə daha çevikdir və müasir məlumatlarla tez yenilənə bilir. Tədris proqramında dəyişikliklər olduqda və ya yeni məlumatlar ortaya çıxdıqda, müəllimlər dərhal bu yenilikləri tətbiq edə bilərlər. Bu, şagirdlərin həmişə aktual və müasir biliklər əldə etməsini təmin edir".

Ekspertin sözlərinə görə, elektronlaşdırma prosesinin müsbət tərəfləri ilə yanaşı, bəzi çətinliklər də mövcuddur:

"İnfrastrukturun məhdudluğu: Bəzi ölkələrdə, o cümlədən Azərbaycanın bəzi bölgələrində bütün məktəblərin və şagirdlərin kompüterlərə, planşetlərə və ya sabit internetə çıxışı yoxdur. Bu isə rəqəmsal dərsliklər və qiymətləndirmələrin əlçatanlığını məhdudlaşdırır. İnfrastrukturun inkişaf etdirilməsi və texniki dəstək təmin olunması vacibdir.

Müəllimlərin və şagirdlərin rəqəmsal bacarıqları: Elektron dərsliklərdən və qiymətləndirmələrdən effektiv istifadə etmək üçün müəllimlərin və şagirdlərin kifayət qədər rəqəmsal bacarıqlara malik olması lazımdır. Bəzi müəllimlər hələ də ənənəvi tədris metodlarına üstünlük verə bilər və rəqəmsal texnologiyalardan istifadə etməkdə çətinlik çəkə bilərlər. Bunun üçün təlim və təhsil proqramları təşkil edilməlidir.

Tədris materiallarının keyfiyyəti: Elektron dərsliklərin hazırlanması prosesində yüksək keyfiyyətli və təhsil standartlarına uyğun materiallar təqdim etmək vacibdir. Bəzi hallarda elektron dərsliklərin keyfiyyəti ənənəvi dərsliklərdən aşağı ola bilər və bu, tədris prosesinə mənfi təsir göstərə bilər.

Ümumilikdə, Summativ qiymətləndirmələrin və orta məktəb dərsliklərinin elektronlaşdırılması təhsil sisteminin modernləşdirilməsi və inkişafı üçün böyük potensiala malikdir. Bu proses şagirdlərin öyrənmə bacarıqlarını artırmaq, müəllimlərin işini asanlaşdırmaq və ümumilikdə təhsil prosesini daha səmərəli etmək məqsədini güdür. Lakin bu istiqamətdə uğur qazanmaq üçün təhsil infrastrukturunun və texnoloji bacarıqların inkişaf etdirilməsi, həmçinin keyfiyyətli tədris materiallarının hazırlanması kimi addımlar vacibdir".

Sevda Səfərova

Telegramda izləyin

instagramda izləyin