Almaniyada çəkiclə qətlə yetirilən, qardaşı ilə bir qəbirdə basdırılan məşhur azərbaycanlı

Harda bir azərbaycanlı uyuyursa ora vətənin bir parçasıdır. İnsan da bir vətəndir. İstər sağ olsun, istər ölü... Və dünyanın dörd bir yanında tanınmış-tanınmamış həmyerlilərimizin məzarları var. Bu barədə oxucuları məlumatlandırmaq üçün "Gözü yol çəkən məzarlar" adlı layihəmizə davam edirik.

***

Almaniyanın Nyu Ulm şəhəri. Bu şəhər bir çoxlarının yaddaşında dünyaca məşhur Albert Eynşteynin doğulduğu yer kimi qala bilər. Amma və lakin bizim üçün ayrı bir havası var. Bu şəhər İkinci Dünya Müharibəsi bitəndən sonra müttəfiq qoşunlar və sovetlər arasında əsirlərin və legion əsgərlərin dəyişdirilmə şəhəri kimi tarixə düşüb.

Legionlarda qulluq edən legionerlərin taleləri burda həll olunub. Kimsə sovet əzab maşınından qurtula bilib, kimsə yaxa qurtara bilib. Qurtulanların bir hissəsi sonralar Münhen şəhərində yaradılan "Azadlıq" radiostansiyasında işləyir. Təbii ki, bu işdə mayor Fətəlibəyli Düdənginskinin xüsusi rolu olur. Fransada yaşayan legionçu Qədir Süleymanov öz xatirələrinə deyirdi ki, bu şəhərdə tez-tez görüşlərimiz olurdu.

Nyu Ulm və yaxın şəhərlərdə yaşayan azərbaycanlılar Nyu Ulm məzarlığında dəfn olunub.

Fətəlibəyli Düdənginski

Mayor Fətəlibəyli Düdənginski 1908-ci il, iyun ayının 12-də Naxçıvanın Düdəngə kəndində anadan olub. O, gənc yaşlarında əsgər getmiş, hərbi piyada məktəbini bitirmiş, Azərbaycan diviziyasında zabit olmuşdu. 1935-36-cı illər Moskva Hərbi Akademiyasına oxumağa göndərilmişdir. 1937-ci ildə Bakıda məzuniyyətdə olarkən əmisi Əhməd bəyin məsləhəti ilə Leyla xanım Qazıyeva ilə evlənmişdir. Məzuniyyəti qurtardıqdan sonra həyat yoldaşını, qayınanasını özü ilə Leninqrada aparmış və 1940-cı ilə qədər burada yaşamışlar. 1938-ci ildə Leninqradda ilk övladı Əli anadan olub.

İkinci Dünya Müharibəsi illərində Riqada almanlara əsir düşür. Sonrakı illərdə Azərbaycan legionlarına rəhbərlik edir.

Hələ faşist Almaniyası dövründə alman xüsusi xidmət orqanları ilə əməkdaşlığa cəlb edilmiş Sovet vətəndaşlarının fəaliyyəti, antisovet təbliğatına cəlb edilmələri məsələsinə xüsusi önəm verilmişdi. Müharibədən xeyli ötəndən sonra DTK-nin yenidən bu mövzuya qayıtmasının əsas səbəbi isə müharibə dövründə almanlarla əməkdaşlıq etmiş Sovet vətəndaşlarının xeyli hissəsinin hələ də Avropanın müxtəlif ölkələrində bolşeviklərin əleyhinə təbliğat aparmalarında idi. Təbii ki, bu əks-təbliğat məsələsində önəmli yerlərdən birini də ABŞ-ın maliyyəsi ilə fəaliyyət göstərən "Azadlıq" radiosu tuturdu. Fətəlibəy Düdənginski də bu sırada adi adamlardan deyildi. Ona görə də, onun qətl sifarişinin hansı əhəmiyyət daşıdığı haqda əlavə şərhə məncə, ehtiyac yoxdur. Yalnız onu xatırladaq ki, bu sifarişi yerinə yetirmək bakılı balası Mikayıl İsmayılovun - Fətəlibəyin yaxın dostunun çiyinlərinə düşmüşdü...

Vətəninə qayıtmaq istəyən Mikayıl İsmayılov SSRİ DTK-nın casusu, "SMERŞ"in zabiti "Müller" ləqəbli Georgi Vladimiroviç tərəfindən Düdənginskini öldürmək sifarişi alır və yalnız bu halda onun yenidən Azərbaycana qayıda biləcəyini bildirilir. O dövrün alman mətbuatının yazdığına görə, İsmayılov bir müddət bu sifarişi yerinə yetirməkdə tərəddüd edir. Düdənginski ilə İsmayılov arasında həqiqətən, yaxşı münasibətlər varmış. Beləcə, dostlar həmin gecə xeyli yeyib-içirlər və gec saatlarda xanım Böhmün evinə gəlirlər. Ancaq onların iki nəfər olduğundan heç 80 yaşlı ev sahibəsi də xəbər tutmur.

İsmayılov əvvəlcədən planlaşdırdığı kimi hələ kafedəykən usta Föstledən aldığı çəkiclə əvvəlcə daha çox içkili olan Fətəlibəyliyə başından iki-üç dəfə güclü zərbə endirir, sonra da pencəyini başına salıb boğur. Onun öldüyünə əmin olduqdan sonra meyiti mətbəxdəki taxtın altına itələyir, özü də xanım Böhmün yanına çıxıb içki istəyir və deyir ki, o, mətbəxdə yatacaq. Ancaq təbii ki, daha qətlin törədildiyi yerə qayıtmır. Xanım Böhm də həmin gecənin səhəri taxtın altında meyit görür, polisə xəbər verir və hamı ölən adamın məhz Mikayıl İsmayılov olduğunu güman edir.

Fətəlibəyliyə "İsmayılov" adıyla yas tuturlar. Lakin həm sadaladığımız səbəblərdən, həm də qətldən bir neçə gün sonra "Azadlıq" radiosu Azərbaycan bölməsinin redaktoru Fətəlibəyli Düdənginskinin yoxa çıxması xəbəri yayılanda hamı ölən adamın məhz Abo (Fətəlibəyli Düdənginski-red.) olduğu qənaətinə gəlir. Fətəlibəylinin cənazəsi dekabrın 5-də Nyu-Uimdəki qəbiristanlığa - 1951-ci ildə avtomobil qəzasından həlak olmuş qardaşı Seyfullabəy Fətəlibəylinin uyuduğu yerə gətirilir, orada dəfn olunur.

Düdənginskini qətlə yetirən Mikayıl İsmayılovun da taleyi bəd sonluqla başa çatıb. Sifarişi yerinə yetirdikdən sonra Mikayıla həqiqətən də, söz verildiyi kimi vətənə qayıtmaq və doğmalarıyla görüşmək imkanı yaradılır. O, əvvəlcə İtaliyaya qayıdır, oradan italyan arvadını da götürüb Sovet kəşfiyyatının köməkliyi ilə SSRİ-yə gəlir. O, Bakıda evlə təmin olunur, arvadı da, özü də işə düzəlir. Ancaq aradan bir müddət keçdikdən sonra İsmayılov Abşerondakı bağ evində asılmış vəziyyətdə tapılır.

Seyfulla Düdənginski

Fətəlibəyli Düdənginskinin qardaşıdır. 1910-cu il 19 avqustda Naxçıvanın Düdəngə kəndində anadan olub. O da qardaşı kimi İkinci Dünya Müharibəsi illərində əsir düşüb. Qardaşıyla bərabər Almaniyada yaşayıb. 1951-ci il aprel ayının 10-da velosipedin avtomobillə toqquşması nəticəsində həyatını itirib.

Hər iki qardaş eyni məzarda dəfn olunub.

Son illər bu məzarın vaxtının uzadılması və abadlaşdırılması ilə əlaqədar işlər görülüb. 20 il öncə həmyerlilərimiz tərəfindən vaxtı uzadılmışdı. 2012-ci il "Düdəngədən Münhenə" sənədli filminin çəkilişləri zamanı məzarın baş daşının və ümumən götürüldüyünü gördüm. Bakıya qayıdıb ianə topladım. Almaniyada yaşayan həmyerlimiz Qurban Ələkbərova xəbər verdim. O, da öz növbəsində işə qarışdı. Sonda məzarı təmir etdirdik və vaxtını uzatdıq.

Bu şəhərdə yaşayıb həyatını itirən başqa azərbaycanlılar da Nyu Ulm məzarlığında dəfn olunub. Bunlar Semran Məmmədzadə, Əli Yarıoğlu, Bəşir Əlizadə, Hacıməhəmməd Ağabalaoğludur.

Məzarlıqda Ukraynanın tanınmış ədəbi şəxsiyyəti İvan Baqryanı da uyuyur.

Rus qəbiristanlığında uyuyan azərbaycanlılar – "Gözü yol çəkən məzarlar"

Hacı Zeynalabdin Tağıyevin Parisdə dəfn edilmiş nəvəsi

İtaliyada monqol adı ilə basdırılmış 120 azərbaycanlı - "Gözü yol çəkən məzarlar"

Borçalıda doğulan, Buenos-Ayresdə ölən, Varşavada basdırılan azərbaycanlı polkovnik - "Gözü yol çəkən məzarlar"

Almaniyada çəkiclə qətlə yetirilən, qardaşı ilə bir qəbirdə basdırılan məşhur azərbaycanlıAlmaniyada çəkiclə qətlə yetirilən, qardaşı ilə bir qəbirdə basdırılan məşhur azərbaycanlıAlmaniyada çəkiclə qətlə yetirilən, qardaşı ilə bir qəbirdə basdırılan məşhur azərbaycanlıAlmaniyada çəkiclə qətlə yetirilən, qardaşı ilə bir qəbirdə basdırılan məşhur azərbaycanlıkulis.az


Sonxeber.az
Telegramda izləyin
Hadisə   Baxılıb: 1849   Tarix: 08 fevral 2018  

Şikayətiniz varsa Whatsapp: 051 7028255

Facebookda Paylaş


Oxşar xəbərlər

.

Jurnalist tualetdə intihar etdi

Rusiyanın Novosibirsk şəhərində jurnalist Yuri Fomiçenko intihar edib. yerli mediaya istinadla bildirir ki, hadisə martın 13-də axşam saatlarında caz klubunun yerləşdiyi biznes mərkəzində baş verib. İlkin məlumatlara görə, qonaq uzun müddət tualetdə olduğu üçün administrator mühafizəçi ilə əlaqə saxlayıb

14 mart
.

Küçənin ortasında 9 yaşlı qıza təcavüz edən şübhəli saxlanılıb

İstanbulda bir şəxs küçədə 9 yaşlı qıza təcavüz edib. türk mediasıja istinadən xəbər verir ki, hadisə Beyoğlunda baş verib. Belə ki, həmin anları yoldan keçən sürücü lentə alıb. Hadisə anının görüntüləri ortaya çıxdıqdan sonra polis şübhəlini axtarmağa başlayıb. Polislər axtarışlardan sonra şübhəlin

13 mart
.

Məktəbli qız özünü binadan atdı

Rusiyanın Moskva vilayətində 15 yaşlı qız özünü binadan atıb. yerli mediaya istinadla bildirir ki, hadisə Krasnoqorsk şəhərində baş verib. Məktəbli qızın meyiti gecə yarısı binalardan birinin həyətində tapılıb. Aldığı xəsarətlərin xarakteri onun intihar etdiyini göstərib. Hadisənin baş vermə şərait

14 mart
.

Jirinovskinin "X" hesabı "dirildi": Sirli bəyanat paylaşıldı

Rusiya Liberal Demokrat Partiyasının qurucusu Vladimir Jirinovskinin "X" sosial şəbəkəsindəki hesabında gözlənilmədən mesaj paylaşılıb. İsmarışda bildirilib ki, yaxın zamanda hadisələrin gedişatını dəyişəcək bir olay baş verəcək. -ın məlumatına görə, paylaşımda gözlənilən dəyişikliyin təfərrüatlar

14 mart
.

Arvadını baltalayan kişi xəstə imiş

Antalyada 2 aylıq həyat yoldaşı Sevcan Demir Sakmanı balta ilə öldürən Halit Can Sakman həbs edilib. türk mediasına istinadən xəbər verir ki, hadisə axşam saat 22:30 radələrində Gazi məhəlləsində baş verib. Cütlük arasında naməlum səbəbdən mübahisə başlayıb. Mübahisə getdikcə böyüyüv və davaya çevrilib

12 mart
.

Gəlin getdiyi ailəni milyoner etdi

Elazığa gəlin kimi gələn Nurdane Turan ərinin biznesini öz üzərinə götürərək dövlət dəstəyi ilə müasir bir obyektə çevirib. türk mediasına istinadən xəbər verir ki, qadın tam gücü ilə işləyir və gündə 2 tona qədər şirniyyat məhsulu istehsal edə bildiklərini deyir. O həmçinin bildirib ki, zavod və fabriklərind

14 mart
.

Saxlanılarkən 769 minlik qızılları uddu

ABŞ-da kişi saxlanılarkən bahalı zinət əşyalarını udub. xarici mediaya istinadla bildirir ki, hadisə Florida ştatında, Orlando şəhərindəki "Millenia Mall"da baş verib. 32 yaşlı fevralın 26-da guya zərgərlik ilə maraqlanmaq üçün özünü "Orlando Magic" basketbol komandasının nümayəndəs

13 mart
.

Balıqçıların toruna qadın meyiti düşdü

ABŞ-ın Massaçusets ştatının sahillərində balıqçı gəmisinin toruna qadın meyiti ilişib. xarici KİV-ə istinadla bildirir ki, balıqçılar limana qayıdandan sonra tutulan cəsədləri polisə təhvil veriblər. Məhkəmə-tibbi ekspertiza qadının təxminən 60 yaşında olduğunu müəyyən edib. Onun çoxsaylı bədxassəl

14 mart
.

17 yaşlı gənc futbol oynayarkən qəfil həyatını itirdi - VİDEO

Sözügedən hadisə İstanbulda baş verib. Dostları ilə futbol oyunu oynayarkən vəziyyəti pisləşən 17 yaşlı Həsən Yalavaç bütün müdaxilələrə baxmayaraq aparıldığı xəstəxanada həyatını itirib. türk mediyasına istinadən xəbər verir ki, şahidlərin sözlərinə görə, Yalavaç matç zamanı qəfil yerə yıxılıb. Vəziyyət

14 mart